Trong suy nghĩ của một chuyên gia trì hoãn

Biết rằng trì hoãn là không ra gì, nhưng Tim Urban không bao giờ có thể hiểu thói quen của anh ta về việc chờ đợi cho đến phút chót để làm mọi thứ. Trong bài nói chuyện cực kỳ dí dỏm và thông minh, Urban dẫn chúng ta đi qua việc mất giờ trên YouTube, sa đà trên Wikipedia hay nhìn không ngừng ra cửa sổ - và khuyến khích chúng ta suy nghĩ nghiêm túc về điều mà chúng ta đang trì hoãn không làm, trước khi quá muộn.

Khi còn học đại học,

tôi học hành chính quốc gia,

có nghĩa là tôi phải viết rất
nhiều tiểu luận.

Ngày nay, khi sinh viên
viết một tiểu luận,

có lẽ họ phân chia công việc
giống đồ thị này.

Vậy, bạn biết đấy --

(Cười)

bạn bắt đầu từ từ

nhưng bạn hoàn thành đủ trong tuần đầu

và với thêm một chút mỗi ngày

công việc hoàn thành, mọi thứ đúng hẹn.

(Cười)

Và tôi cũng đã muốn làm như thế.

Kế hoạch là như thế.

Tôi cần bắt đầu ngay,

nhưng trên thực tế, khi có tiểu luận

thì tôi lại làm giống như thế này.

(Cười)

Và điều đó xảy ra
với mọi tiểu luận tôi viết

Nhưng rồi tôi phải làm
luận văn dài 90 trang,

một bài viết mà bạn
cần phải bỏ ra cả năm trời.

Và tôi biết với một bài như thế,
tôi không thể làm như tôi vẫn làm.

Nó là một dự án quá lớn.

Vậy là tôi lên kế hoạch,

và tôi quyết định làm như thế này.

Đây là kế hoạch cho cả năm.

Tôi sẽ bắt đầu nhẹ nhàng,

và tăng tốc vào những
tháng giữa

và rồi ở giai đoạn cuối,
tôi muốn chạy hết tốc lực

giống như những bậc thang nhỏ

Đi lên những bậc thang nhỏ
khó như thế nào nhỉ?

Không quá khó phải không?

Rồi, điều buồn cười nhất đã xảy ra.

Những tháng đầu?

Chúng đến rồi đi,

và tôi đã không thể làm gì.

Vậy là tôi điều chỉnh lại
kế hoạch

(Cười)

Và rồi --

(Cười)

Nhưng rồi những tháng giữa cũng trôi qua,

và tôi không viết được chữ nào,

và như thế tôi ở đây.

Và rồi hai tháng
trở thành 1 tháng,

rồi thành 2 tuần.

Và một ngày nọ tôi thức dậy

còn 3 ngày nữa là hết hạn,

vẫn chưa viết được từ nào,

và tôi đã làm điều duy nhất tôi có thể:

viết 90 trang trong 72 giờ,

thức trắng không phải 1 mà là 2 đêm --

con người không được sinh ra
để thức hai 2 đêm liền--

Tôi chạy nước rút

đuối dần, đuối dần,

và đã hoàn thành vừa đúng hạn.

Tôi nghĩ tôi tiêu đời rồi.

Nhưng 1 tuần sau tôi nhận điện,

gọi từ nhà trường

Họ nói," Có phải Tim Urban không?"

Tôi nói "Đúng."

Họ tiếp, " Chúng tôi cần
nói về luận văn của bạn."

Tôi trả lời, "Vâng."

Và họ nói,

"Đó là luận văn tốt nhất
mà chúng tôi từng thấy."

(Cười)

(Vỗ tay)

Điều đó đã không xảy ra.

(Cười)

Nó là một luận văn rất rất tồi.

(Cười)

Tôi chỉ muốn được hưởng cái giây phút
mà quý vị nghĩ,

"Tên này khá thật!"

(Cười)

Không, không, luận văn đó tồi lắm.

Dù sao thì hôm nay tôi cũng là 1 blogger.

Tôi viết blog Wait But Why.

Và cách đây vài năm,
tôi quyết định viết về bệnh trì hoãn.

Thái độ của tôi luôn làm nhữngngười
không trì hoãn quanh tôi thấy bối rối

và tôi muốn giải thích cho những những
người không trì hoãn trên thế giới

chuyện gì xảy ra trong đầu
của những người trì hoãn

và vì sao ta lại như vậy

Bây giờ, tôi có một giả thuyết

rằng não của người trì hoãn
rất khác biệt

với não của người bình thường.

Và để kiểm tra, tôi đến một phòng chụp MRI

để scan não của tôi

và não của một người không trì hoãn

rồi tôi so sánh.

Tôi có mang theo đây để các bạn xem.

Tôi muốn bạn xem thật kỹ
liệu bạn có thể thấy sự khác biệt không.

Tôi biết nếu bạn không phải
chuyên gia về não,

thì không dễ gì,
nhưng cứ xem đã, được chứ?

Đây là não của
một người không trì hoãn

(Cười)

Bây giờ ...

đây là não của tôi.

(Cười)

Có một sự khác biệt.

Cả hai não đều có Người
Quyết Định theo Lý Lẽ,

nhưng não người trì hoãn

còn có thêm Con Khỉ Vui Vẻ Thoáng qua

Điều đó có nghĩa gì
đối với người trì hoãn?

Điều đó có nghĩa là tất cả đều ổn
cho đến khi việc này xảy ra.

[Đây là lúc tuyệt vời để
làm việc.] [Không]

Vậy Người Quyết Định theo
Lý Lẽ lập luận và quyết định

làm điều hữu ích,

Nhưng Chú Khỉ không thích cách làm này,

vậy là chú giành lấy vô lăng,

và nói, "Thôi, ta hãy đọc hết
trang Wikipedia

về Nancy Kerrigan hay vụ Tonya Harding,

vì tôi chợt nhớ ra là điều đó mới xảy ra.

(Cười)

Rồi --

(Cười)

Rồi chúng ta sẽ tới tủ lạnh,

để xem thử có cái gì mới
trong 10 phút vừa qua không.

Sau đó, chúng ta sẽ lên YouTube

bắt đầu với video của Rechard Feynman
nói về nam châm

xem thoải mái và kết thúc bằng
những phỏng vấn

với mẹ của Justin Bieber.

(Cười)

"Tất cả điều đó sẽ tốn 1 ít thời gian,

vậy là hôm nay chúng ta sẽ không có
thời gian để làm việc.

Xin lỗi!"

(Thở dài)

Bây giờ, cái gì xảy ra ở đây?

Con Khỉ Vui Vẻ Thoáng Qua
không phải là người

mà bạn muốn để
đứng sau tay lái

Nó sống hoàn toàn ở thời khắc hiện tại.

Nó không có kí ức về quá khứ,
không biết đến tương lai,

và nó chỉ quan tâm đến hai thứ:

dễ dàng và vui vẻ.

Trong thế giới loài vật, điều đó ổn.

Nếu ta là một con chó

và nếu ta dùng trọn đời để không làm gì
khác ngoài những việc dễ và vui,

thì đó là một thành công lớn!

(Cười)

Và đối với Chú Khỉ này,

con người cũng chỉ là 1 giống vật khác.

Bạn phải có giấc ngủ ngon, ăn uống đầy đủ
và truyền giống để có thế hệ sau,

cách này có lẽ ổn trong thời nguyên thủy.

Nhưng, thực ra, chúng ta
không sống trong thời nguyên thuỷ.

Chúng ta ở nền văn minh tiến bộ,
Chú Khỉ này không biết đó là gì.

Đó là lý do ta có
một anh chàng khác trong não,

Người Quyết Định theo Lý Lẽ,

người mà cho ta khả năng làm những thứ
khác với động vật.

Chúng ta có thể thấy trước tương lai.

Chúng ta có thể thấy được bức tranh lớn.

Chúng ta có thể lập các kế hoạch dài hạn.

Và anh chàng ấy có thể
tính hết những thứ đó.

Và anh ấy chỉ muốn ta làm

những gì nên làm ngay bây giờ.

Đôi khi cũng nên

làm điều dễ dàng và vui vẻ

như khi bạn ăn tối hay đi ngủ

hay hưởng sự nhàn rỗi xứng đáng.

Đó là lý do có sự chồng lấn.

Đôi khi cả hai đồng ý với nhau.

Nhưng có những lúc, làm những việc

khó và không vui vẻ thì có ý nghĩa hơn

vì lợi ích toàn cục.

Đó là lúc ta mâu thuẫn.

Với người trì hoãn

mâu thuẫn luôn có xu hướng chắc chắn

làm cho ta tốn rất nhiều thời gian
trong vùng màu cam

một nơi dễ và vui, hoàn toàn bên ngoài
Vùng Có Nghĩa.

Tôi gọi đó là Vùng Đất Ăn Chơi Tăm Tối.

(Cười)

Vùng Đất Ăn Chơi tăm tối là một nơi

mà tất cả các bạn trì hoãn biết rất rõ.

Đó là nơi xảy ra hoạt động vui thú

vào lúc mà các hoạt động này
không nên xảy ra.

Sự vui vẻ của bạn
ở Vùng Vui Thú Tăm Tối

thật ra chẳng vui,
vì không cố gắng cũng có được,

và nó có vẻ tội lỗi,
sợ hãi, lo lắng, mặc cảm --

tất cả những cảm giác của
việc trì hoãn

Và câu hỏi là, trong trường hợp này,
với Chú Khỉ sau tay lái,

làm thế nào mà người trì hoãn tự mình
đến được vùng màu xanh này,

một nơi ít thú vị, nhưng nơi mà những
điều thật sự quan trọng xảy ra?

Vâng, hóa ra những người trì hoãn
có một thiên thần bản mệnh,

thiên thần này luôn nhìn họ
và canh chừng họ

trong những phút giây đen tối --

thiên thần đó được gọi là
Quái Vật Hoảng Sợ

(Cười)

Con quái vật này thường
ngủ suốt,

nhưng nó thình lình thức dậy
vào lúc công việc hết thời hạn

hay là lúc có nguy cơ bị bẽ mặt,

một nguy hiểm nghề nghiệp hay một
hệ quả đáng sợ.

Và quan trọng, nó là đối tượng duy nhất
làm Chú Khỉ khiếp sợ.

Gần đây nó đã xuất hiện đúng lúc
trong đời tôi,

vì người của TED
báo cho tôi khoảng 6 tháng trước

và mời tôi nói chuyện tại hội thảo TED.

(Cười)

Đương nhiên tôi đồng ý.

Tôi luôn mơ ước được khoe là đã
phát biểu tại hội thảo của TED.

(Cười)

(Vỗ tay)

Nhưng trong sự phấn khích này,

Người Quyết Định theo Lý Lẽ dường như
có cái gì đó khác trong đầu.

Anh ta nói : "ta đã hiểu rõ
việc ta vừa nhận phải không?

Ta biết là việc này sẽ tới
một ngày nào đó trong tương lai?

Ta cần ngồi lại
và làm việc ngay bây giờ."

Và Chú Khỉ nói; " Hoàn toàn đồng ý,
nhưng cứ mở Google Earth cái đã

rồi phóng to vào vùng nam Ấn Độ,
khoảng cách 60m trên mặt đất

và lăn chuột lên khoảng hai tiếng rưỡi
cho tới khi ta đến đỉnh của nước này,

để ta cảm thấy thoải mái hơn về Ấn Độ."

(Cười)

"Đó là nguyên một ngày của tôi."

(Cười)

Rồi 6 tháng chỉ còn 4
rồi còn 2 rồi còn 1,

Bên TED quyết định giới thiệu
các thuyết trình viên.

Và tôi mở trang web,
và có thấy mặt của tôi

lồ lộ nhìn tôi.

Hãy đoán xem ai thức dậy đây?

(Cười)

Con Quái Vật Hoảng Sợ bắt đầu nổi khùng,

và vài phút sau,
toàn hệ thống chìm trong cơn khủng hoảng.

(Cười)

Và Chú Khỉ -- Hãy nhớ,
nó rất sợ Quái Vật Hoảng Sợ --

phụt, nó biến lên cây!

Và cuối cùng thì,

Người Quyết Định theo Lý Lẽ
đã có thể quay lại tay lái

và tôi bắt đầu làm bài thuyết trình.

Con Quái Vật Hoảng Sợ là nguồn giải thích

cho tất cả những hành động điên rồ
của người trì hoãn,

như là cách mà ai đó như tôi
đã làm trong hai tuần

mà vẫn chưa thể bắt đầu phần mở bài,

rồi kỳ diệu thay, tìm thấy
đạo lý làm việc tuyệt vời

để thức suốt đêm và viết
ra tám trang.

Toàn bộ câu chuyện này,
với 3 nhân vật --

là hệ thống của người trì hoãn.

Nó không hay ho gì, nhưng cuối cùng
thì nó cũng chạy.

Đây là điều tôi quyết định viết trên
blog cách đây vài năm.

Khi tôi viết, tôi rất ngạc nhiên về sự
phản hồi của độc giả.

Có đến hàng ngàn email đã gửi đến,

từ nhiều hạng người
từ nhiều nơi trên thế giới,

làm việc trong nhiều lĩnh vực.

Họ là những y tá, nhân viên ngân hàng
họa sỹ, kỹ sư

và nhiều nhiều nghiên cứu sinh.

(Cười)

Họ viết, nói giống nhau:

"Tôi cũng bị y như vậy."

Nhưng điều đáng chú ý lại là sự trái ngược
giữa bài viết nhẹ nhàng của tôi

và nội dung nặng nề trong các emails này.

Những người này viết với
sự thất vọng nặng nề

về những hậu quả mà trì hoãn
đã gây ra trong đời họ,

về điều mà Chú Khỉ này đã gây ra cho họ.

Nhưng tôi lại nghĩ,

nếu hệ thống của người trì hoãn
vẫn hiệu quả, thì chuyện gì đang xảy ra?

Tại sao những người đó
lại khổ vậy?

Vâng, hóa ra có hai loại trì hoãn.

Những câu chuyện tôi nói hôm nay,
những ví dụ mà tôi đưa ra,

tất cả đều có thời hạn.

Và khi có thời hạn,

thì trì hoãn cũng chỉ ảnh hưởng
trong ngắn hạn

vì Quái Vật Hoảng Sợ sẽ nhảy vào.

Nhưng có một loại thứ hai

xảy ra khi mà không có thời hạn.

Nếu bạn muốn có một nghề nghiệp
mà bạn là người tự khởi xướng --

như là trong nghệ thuật,
hoặc tự mở công ty --

lúc đầu không có thời hạn cho những
thứ này, vì chưa có gì xảy ra cả,

sẽ không có gì cả cho đến khi bạn
lao vào việc

để lấy đà và làm việc tích cực.

Cũng có nhiều thứ quan trọng
bên ngoài công việc

không hề có thời hạn,

như là gặp gia đình hay tập thể dục
và chăm sóc sức khỏe,

giữ các mối quan hệ

hay chấm dứt các quan hệ không ổn.

Nếu động lực duy nhất của người trì hoãn
để làm những việc khó khăn đó

là Quái Vật Hoảng Sợ, thì đó là vấn đề,

vì trong tất cả những
tình huống không có thời hạn đó,

Quái Vật Hoảng Sợ sẽ không thức dậy.

Không có gì làm nó thức dậy,

vậy là sự trì hoãn sẽ không dừng lại

chúng kéo dài mãi.

Và chính sự trì hoãn dài hạn này

không dễ bị phát hiện
và ít được nói đến

hơn cái trì hoãn vì ham vui ngắn hạn,
và có thời hạn.

Ta thường chịu đựng loại này
lặng lẽ và riêng mình ta.

Nó có thể là nguồn gốc

của nỗi đau khổ dài hạn
và những luyến tiếc cùng cực.

Tôi nghĩ, đó là lý do nhiều người
gửi email cho tôi,

và là lý do họ bị rơi vào
hoàn cảnh tồi tệ như vậy.

Không phải họ đau khổ vì đang
cố nhồi nhét cho một dự án nào đó.

Mà chính sự trì hoãn dài hạn
làm cho họ cảm thấy như

là khán giả ngồi xem chính
cuộc đời của họ.

Những thất vọng không phải là
họ đã không thể thực hiện ước mơ;

mà chính là họ đã không thể
bắt đầu đuổi theo giấc mơ đó.

Vậy tôi đọc các emails đó
và tôi đã thoáng thấy --

rằng tôi không nghĩ có
người không trì hoãn trên đời.

Đúng vậy -- tôi nghĩ tất cả chúng ta đều
là người trì hoãn.

Nhưng không phải tất cả
đều gặp khó khăn,

như một vài người trong chúng ta

(Cười)

và vài người trong các bạn
luôn đúng thời hạn,

nhưng nhớ rằng: ngón đòn
lém lĩnh nhất của Chú Khỉ

là khi thời hạn không có.

Tôi muốn chỉ cho bạn thấy điều này nữa.

Tôi gọi đó là Lịch Cuộc Đời.

Mỗi một ô là một tuần
trong 90 năm cuộc đời.

Không có nhiều ô lắm đâu

nhất là khi chúng ta đã
sử dụng không ít ô rồi.

Vậy tôi nghĩ chúng ta cần nhìn
thật cẩn thận tấm lịch này.

Chúng ta cần nghĩ về những việc
chúng ta đang trì hoãn

vì mỗi người đều đang trì hoãn
làm một việc gì đó trong đời mình.

Chúng ta cần nhận ra
Chú Khỉ Vui Vẻ Thoáng Qua.

Đó là điều tất cả chúng ta cần làm.

Và bởi vì chúng ta không có nhiều
ô thời gian trong lịch,

chúng ta phải làm việc đó ngay hôm nay

À, có thể chưa phải hôm nay, nhưng ...

(Cười)

Các bạn biết đó.

Sớm thôi.

Cảm ơn.

(Vỗ tay)