< Return to Video

هۆکارەکانی پاشەکشەی ئابوری چین؟

  • 0:07 - 0:08
    بۆ هەزاران ساڵ
  • 0:08 - 0:12
    خەڵکی بەریتانیا برۆنزیان بۆ دروست
    کردنی کەلوپەل، گەوهەر و وەک دراوی
  • 0:12 - 0:15
    مامەڵە بازرگانییەکان بەکار هێناوە.
  • 0:15 - 0:19
    لە دەوروبەری ٨٠٠ ساڵ پێش زایین، ئەمە گۆڕا:
  • 0:19 - 0:25
    بەهای برۆنز دابەزی، بووە هۆی تێکدانی
    شیرازەی کۆمەڵایەتی و کێشەی ئابوری
  • 0:25 - 0:29
    ئەمڕۆ ئێمە بەم بارە دەڵێن پاشەکشەی ئابوری.
  • 0:29 - 0:31
    هۆکارەکانی پاشەکشەی ئابوری چیین؟
  • 0:31 - 0:35
    وەڵامی ئەم پرسیارە مشتومڕی گەرمی
    لە نێوان ئابوریناسان دروست کردووە،
  • 0:35 - 0:37
    بەڵام بە هۆکاری لۆژیکانە.
  • 0:37 - 0:40
    پاشەکشەی ئابوری دەکرێت تێکشکانی
    هێواشی چالاکییە ئابورییەکان بێت
  • 0:40 - 0:43
    لە وڵاتێکدا کە بۆ ماوەی چەند
    مانگێک بەردەوام دەبێت
  • 0:43 - 0:47
    جۆرێکی تری تێکشکانی ئابورییە کە
    دەرئەنجامی جیهانی دەبێت و بۆ چەند ساڵێک
  • 0:47 - 0:50
    بەردەوام دەبێت یان شتێک لەو بەینەدا دەبێت.
  • 0:50 - 0:51
    چەند هۆکارێک هەیە کێشەکە قوڵتر دەکەن،
  • 0:51 - 0:55
    گۆڕاوی لە ژمارە نەهاتوو هەیە کە کاریگەری
    دەکەنە سەر تەندروست بوونی ئابوری،
  • 0:55 - 0:59
    کە دەبێتە هۆی ئەوەی دەست نیشان کردنی
    هۆکارێک لە پشت داڕمانی ئابوری قورس بێت.
  • 0:59 - 1:02
    بۆیە، با لە وێنە گەورەکەوە دەست پێ بکەین:
  • 1:02 - 1:05
    پاشەکشە کاتێک ڕودەدات
    کە تێکچوونێک ڕودەدات
  • 1:05 - 1:08
    لە نێوان خواست و کاڵای دابین کراو.
  • 1:08 - 1:11
    ڕێژەی ئەو کاڵا و خزمەتگوزارییانەی
    خەڵکی دەیەوێت بیکڕێت
  • 1:11 - 1:15
    لاسەنگە لەگەڵ ئەو کاڵا و خزمەتگوزاریانەی
    بەرهەم هێنەران دەتوانن بیخەنە ڕوو.
  • 1:15 - 1:20
    و لاسەنگی هەیە لە نرخی فرۆشتنی شمەک و
    کە دەبێتە هۆی پاشەکشەی ئابوری.
  • 1:20 - 1:23
    پەیوەندی ئابوری نێوان خواست و
    کاڵا و خزمەتگوزاری بەردەست
  • 1:23 - 1:27
    بەندە لەسەر ڕێژەی
    ڕێژەی هەڵاوسان و تێکڕای سوود.
  • 1:27 - 1:32
    هەڵاوسان کاتێک ڕودەدات کە نرخی کاڵا
    و خزمەتگوزاریەکان بەرز دەبێتەوە.
  • 1:32 - 1:35
    بە واتایەکی تر، بەهای پارە دادەبەزێت.
  • 1:35 - 1:39
    لەگەڵ ئەوەشدا، هەڵآوسان هەمیشە خراپ نییە.
  • 1:39 - 1:44
    لە ڕاستیدا، هەڵاوسانی کەم،
    دەبێتە هاندانی چالاکی ئابوری.
  • 1:44 - 1:47
    بەڵام هەڵاوسانی بەرز بەبێ خواستی زۆر،
  • 1:47 - 1:52
    دەبێتە هۆی کێشە بۆ ئابوری و لە کۆتایشدا
    دەبێتە هۆی دروست بوونی پاشەکشەی ئابوری.
  • 1:52 - 1:54
    ڕێژەی سوود، لە هەمان کاتدا،
  • 1:54 - 1:58
    بەندە لەسەر وەرگرتنی قەرز بۆ
    خەڵک و کۆمپانیاکان.
  • 1:58 - 2:02
    ئەم ڕێژەیە ڕێژەیەکی ساڵانەیە و
    دەچێتە سەر ئەو قەرزەی
  • 2:02 - 2:06
    کە قەرز وەرگرەکە دەیداتەوە تاوەکو
    کۆی گشتی قەرزەکەی تەواو دەبێت.
  • 2:06 - 2:10
    ڕێژەی سودی قەرزی نزم، بەواتای دەست
    کراوەیی کۆمپانیاکان لە وەرگرتنی قەرز دێت،
  • 2:10 - 2:12
    کە دەتوانن لە پڕۆژەکان
    وەبەرهێنانی پێ بکەن.
  • 2:12 - 2:17
    ڕێژەی قەرزی بەرز، نرخی بەرهەم
    و خزمەتگوزارییەکان بەرز دەکاتەوە،
  • 2:17 - 2:20
    چالاکییە ئابورییەکانیش خاو دەکاتەوە.
  • 2:20 - 2:23
    ناسەقامگیری هەڵکشان و ڕێژەی سودی قەرز
  • 2:23 - 2:25
    دەتوانن ڕێنیشاندەری تەندروستی ئابوری بن،
  • 2:25 - 2:29
    بەڵام هۆکارەکانی ئەم ناسەقامگیرییە چین؟
  • 2:29 - 2:34
    ناسەقامگیری لە ئەنجامی جەنگ،
    کارەساتی سروشتی،
  • 2:34 - 2:36
    سیاسی درووست دەبێت.
  • 2:36 - 2:37
    بۆ نموونە، بومەلەرزە،
  • 2:37 - 2:42
    دەتوانێت ئەو ژێرخانەی پێویستە بۆ
    بەرهەم هێنان تێکبشکێنێت وەک نەوت.
  • 2:42 - 2:48
    ئەمە دەبێتە هۆی ئەوەی بەرهەم هێنەرانی
    نەوت نرخی زیاتر بخەنە سەر فرۆشتنی نەوت،
  • 2:48 - 2:52
    کە دەبێتە هۆی وەستانی هاندانی خواست
    و دواتر دەبێتە هۆی پاشەکشەی ئابوری.
  • 2:52 - 2:56
    بەڵام هەندێک پاشەکشە لە کاتی
    باشی ئابوری درووست دەبن،
  • 2:56 - 2:59
    جار هەیە دەبێتە هۆی سەرکەوتنی ئابوری.
  • 2:59 - 3:03
    هەندێک ئابوریناس پێیان وایە ئەو چالاکییە
    ئابورییانەی لە ئەنجامی فراوانبوونی بازار
  • 3:03 - 3:07
    درووست دەبێت، جار هەیە دەگاتە
    ڕادەی نەتوانینی بەردەوامی پێدان.
  • 3:07 - 3:11
    بۆ نمونە، کۆمپانیاکان و
    کڕیاران لەوانەیە پارە قەرز بکەن
  • 3:11 - 3:15
    و پێیان وایە کە گەشەی ئابوری
    ڕێگەخۆشکەر دەبێت بۆ دانەوەی قەرزەکە.
  • 3:15 - 3:18
    بەڵام ئەگەر ئابوری بەو شێوەی
    چاوەڕوانکراو گەشە نەکات،
  • 3:18 - 3:21
    دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی
    قەرز بە ڕادەیەک بۆیان نەدرێتەوە.
  • 3:21 - 3:25
    بۆ دانەوەی قەرزەکانیان، پێویستە
    پارە لە چالاکی ئابوری تر بەدەست بهێنن،
  • 3:25 - 3:27
    کە دەبێتە کەمبونەوەی چالاکییە ئابورییەکان.
  • 3:27 - 3:30
    باری دەرونییش لەوانەیە ببێتە
    هۆکاری پاشەکشەی ئابوری.
  • 3:30 - 3:35
    ترسان لە پاشەکشە لەوانەیە ببێتە
    هۆی دروست بوونی پاشەکشەی ئابوری
  • 3:35 - 3:39
    ئەگەر ببێتە هۆی کێشانەوەی وەبەرهێنان
    و کەمکردنەوەی خەرجییەکان لەلایەن خەڵکەوە.
  • 3:39 - 3:42
    لە بەرامبەردا، بەرهەمهێنەران
    نرخی بەرهەم هێنان کەم دەکەنەوە
  • 3:42 - 3:45
    بۆ ئەوەی بتوانن لە ئاستی
    کەمی خواستی پێشبینی کراو بن.
  • 3:45 - 3:50
    ئەمەش دەبێتە هۆی یارییەکی مەترسیدارتر،
    وەک کەم کردنەوەی خەرجی و مووچە،
  • 3:50 - 3:53
    کە کەمی خواست قوڵتر دەکات.
  • 3:53 - 3:58
    تەنانەت گرتنەبەری ڕێکار بۆ ڕێگەگرتن لە
    پاشەکشە لەوەیە ببێتە هۆی داڕمانی ئابوری.
  • 3:58 - 4:02
    کاتێک بارودۆخ باش نییە، حکومەت و
    بانکی ناوەندی ڕەنگە پارە لە سکە بدەن،
  • 4:02 - 4:06
    خەرجییەکان بەرز بکەنەوە و
    ڕێژەی سودی قەرز کەمبکەنەوە.
  • 4:06 - 4:09
    قەرز پێدەرە بچوکەکان ڕێژەی دەتوانن
    سودی قەرز کەم بکەنەوە،
  • 4:09 - 4:12
    وەرگرتنی قەرز هەرزانتر بکەن
    و هانی خەرج کردن بدەن.
  • 4:12 - 4:17
    بەڵام ئەم ڕێکارانە تاسەر کاریگەر نابن
    و پێویستە ڕێکاری پێچەوانە بگرێنە بەر
  • 4:17 - 4:19
    بۆ ڕێگەگرتن لە هەڵاوسانی زۆر بەرز.
  • 4:19 - 4:23
    ئەمە دەبێتە هۆی پاشەکشەی ئابوری، ئەگەر
    خەڵک زۆر پشت ببەستێت بە قەرزی هەرزان و
  • 4:23 - 4:25
    هاندانی حکومەت هەبێت.
  • 4:25 - 4:30
    پاشەکشەی برۆنز لە بەریتانیا لە کۆتاییدا
    تەواو بوو کاتێک ئاسن بەفراوانی بەکارهێنرا
  • 4:30 - 4:33
    کە بووە هۆکاری پێشخستنی
    کشتوکاڵ و بەرهەم هێنانی خۆراک.
  • 4:33 - 4:35
    بازاڕی سەردەم زۆر ئاڵۆزترە،
  • 4:35 - 4:39
    تێگەیشتن لە هۆکاری پاشەکشەی
    ئابوری لە ئێستادا زۆر قورسە.
  • 4:39 - 4:43
    بەس هەر پاشەکشەیەکی ئابوری، کۆمەڵێک
    زانیاریمان دەداتێ کە یارمەتیدەر دەبن
  • 4:43 - 4:47
    بۆ پێشبینی کردن و کاردانەوەی پاشەکشەی
    ئابوری داهاتوو بە سەرکەوتوانە.
Title:
هۆکارەکانی پاشەکشەی ئابوری چین؟
Speaker:
ریچارد کۆفن
Description:

کۆی وانەکە لەم بەستەر چاو لێ بکە:
https://ed.ted.com/lessons/what-causes-an-economic-recession-richard-coffin

بۆ هەزارەها ساڵ، دانیشتوانی بەریتانیا برۆنزیان بۆ دروستکردنی کەلوپەل، گەوهەر و نەختینەی مامەڵەی بازرگانی بەکار دەهێنا. بەڵام لە دەوروبەری ٨٠٠ ساڵ پێش زانین، ئەمە گۆڕدرا: بەهای برۆنز دابەزی، ئەمە بووە هۆکاری دروستبوونی کێشەی کۆمەڵایەتی و ئابوری، کە ئێمە پێی دەڵێن پاشەکشەی ئابوری. کەواتە، هۆکارەکانی دروست بوونی داڕمانی ئابوری چین؟ ریچارد کۆفن باسی ناسەقامگیری ئابوریمان بۆ دەکات کە کاریگەری لە سەر بازاڕی سەردەم هەیە.

وانە لەلایەن ڕیچارد کۆفن، دەرهێنراوە لەلایەن ستۆدیۆی Augenblick.

ئامەدەکردنی: ڕیچارد کۆفین، دەرهێنانی: ستۆدیۆکانی ئۆگەنبلیک.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:48

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.