< Return to Video

Sahte Haberleri Nasıl Anlarız - FactCheck.org

  • 0:00 - 0:02
    Yalan haberler yeni ortaya çıkmadılar.
  • 0:02 - 0:07
    Ama sahte hikayeler sosyal medya aracılığıyla
    çok daha fazla insana
  • 0:07 - 0:10
    Eski viral e-postalardan
    çok daha hızlı bir şekilde ulaşabiliyor.
  • 0:10 - 0:13
    Bu viral iddaların çoğu
    haber bile değiller
  • 0:13 - 0:16
    Kurgu, hiciv ve okuyucuya
    gerçek olduklarını düşündürecek
  • 0:16 - 0:18
    çabalardan ibaretler.
  • 0:18 - 0:21
    İşte size kendinizi yalan haberlerden
    korumak için bazı stratejiler:
  • 0:21 - 0:23
    Haberin kaynağını tanıyor musunuz?
  • 0:23 - 0:25
    Geçerli bir kaynak mı?
  • 0:25 - 0:27
    Geçmişten gelen bir güvenilirliği
    var mı?
  • 0:27 - 0:30
    Eğey hayırsa,
    güvenmek istemeyebilirsiniz.
  • 0:30 - 0:32
    Eğer kışkırtıcı bir manşet
    dikkatinizi çektiyse
  • 0:32 - 0:36
    Başka biriyle paylaşmadan önce
    haberin devamını okuyun.
  • 0:36 - 0:38
    Doğru bilgi veren haberlerde dahi
  • 0:38 - 0:41
    manşet her zaman
    haberin tamamını anlatmaz.
  • 0:41 - 0:44
    Ama sahte haberler,
    özellikle mizahi olmaya çabalayanlar
  • 0:44 - 0:47
    sahte olduklarını belirten
    pek çok işaret taşıyabilirler.
  • 0:47 - 0:50
    Bir sahte haberin,
    Bir yunustan alıntı yaptığı bile görüldü.
  • 0:50 - 0:54
    Eğer bu gerçek olsaydı,
    lafı dolandırdıklarını söylemek yanlış olmazdı.
  • 0:54 - 0:58
    Sahte bir haberin
    bir başka bariz göstergesi
    haberi yapanın imzasıdır.
  • 0:58 - 0:59
    Tabii ki eğer bir imza varsa
  • 0:59 - 1:02
    Ve bazı durumlarda,
    yazarlar gerçek bile olmayabilir.
  • 1:02 - 1:04
    Örneğin bir doktora atfedilen
    bir makale vardı
  • 1:04 - 1:08
    Bu doktor 14 tane Peabody Ödülü ve birden fazla
    Pultizer Ödülü kazanmış biriydi
  • 1:08 - 1:10
    Bunların hepsi
    çok etkileyici olabilirdi,
  • 1:10 - 1:14
    eğer tamamen uydurma olmasalardı.
  • 1:14 - 1:18
    Sahte haberlerde, sık sık
    resmi veya resmi gibi görünen
    kaynaklardan alıntı yaparlar
  • 1:18 - 1:22
    Ama haberin içine baktığınzda,
    kaynağın iddiayı desteklemediğini görürsünüz.
  • 1:22 - 1:26
    Bazı yanlış haberler tamamen sahte olmayıp,
    gerçek olayların çarpıtılmış halleridir.
  • 1:26 - 1:30
    Böyle uydurma iddialar,
    doğru bir haberi alıp söylenen şeyleri eğip bükebilir.
  • 1:30 - 1:34
    Hatta uzun zaman önce yaşanmış bir olayın,
    şu an yaşananlarla ilişkili olduğunu iddia edebilir.
  • 1:34 - 1:39
    Örneğin yanıltıcı bir web sitesinin,
    CNN'in 1 yıl önce yayınlanmış haberini alıp,
  • 1:39 - 1:42
    üstüne yeni, aldatıcı bir manşet ve tarih
    iliştirip yayınladığı olmuştu.
  • 1:42 - 1:46
    Yani aldatıcı olmanın yanı sıra,
    telif haklarının ihlali de söz konusuydu.
  • 1:46 - 1:49
    Unutmayın, politik mizah diye bir şey vardır.
  • 1:49 - 1:53
    Çoğunlukla mizah olduğu belirtilir,
    ve bazen gerçekten komik olurlar.
  • 1:53 - 1:55
    Ama bunlar haber değildir.
  • 1:55 - 1:57
    Bir de politik mizahın daha
    tartışmaya açık,
  • 1:57 - 2:00
    okuyucuyu oyuna getirmeye
    yönelik formları vardır.
  • 2:00 - 2:02
    Bu paylaşımlar da,
    insanları tıklamaya teşvik etmek ve
  • 2:02 - 2:05
    haberi yapana reklam gelirleriyle
    para kazandırmak için yapılır.
  • 2:05 - 2:07
    Ama onlar da haber değildir.
  • 2:07 - 2:09
    Zor olduğunu biliyoruz.
  • 2:09 - 2:13
    Kendini doğrulama eğilimi,
    insanları inançlarını destekleyen bilgileri dikkate almaya
  • 2:13 - 2:16
    ve desteklemeyenleri bir kenara itmeye yöneltir.
  • 2:16 - 2:20
    Ama bir dahaki sefere
    karşı durduğunuz bir politikacı hakkında
  • 2:20 - 2:22
    sizi şoke eden bir paylaşım görürseniz
  • 2:22 - 2:24
    biraz zaman ayırıp detaylarına göz atın.
  • 2:24 - 2:25
    Şu basit testi deneyin:
  • 2:25 - 2:28
    Bu haberin kaynağı olan "haber" sitesinde
  • 2:28 - 2:33
    feed'inizde bir anda karşınıza çıkan
    bu haberle ilgili başka neler paylaşılmış?
  • 2:33 - 2:37
    Beğenmediğiniz bir politikacıyla ilgili
    bir habere inanmaya eğilimli olabilirsiniz.
  • 2:37 - 2:39
    Ama bu sözde "haber" sitesi aynı zamanda
  • 2:39 - 2:45
    "Antartika'dan muhafızların Yeni Zelanda'yı
    bir depremle vurarak Amerika'ya misilleme yaptığı"na
  • 2:45 - 2:48
    dair bir haber gösteriyorsa
    belki de paylaşmadan önce iki kez düşünnmelisiniz.
  • 2:48 - 2:52
    Ve evet, bu deprem hikayesi
    ortaya çıkan sahte bir haberin yaşanmış bir örneği
  • 2:53 - 2:55
    Meşgul olduğunu biliyoruz,
  • 2:55 - 2:57
    ve yalanları çürütmek bazen zaman alabiliyor.
  • 2:57 - 3:01
    Ama teyitçiler bu işi yapmak için para alıyor.
  • 3:01 - 3:07
    FactCheck.org, Snopes.com
    Washington Post Teyit veya PolitiFact.com arasında
  • 3:07 - 3:13
    en azından biri feed'inizde birden beliren
    viral iddiayı muhtemelen kontrol etmiştir.
  • 3:13 - 3:14
    Ve unutmayın:
  • 3:14 - 3:18
    Haber okuyan insanların kendileri
    sahte haberler karşısında birinci koruma mekanizmasıdır.
  • 3:18 - 3:20
    Daha fazlası için,
    FactCheck.org'u ziyaret edin.
Title:
Sahte Haberleri Nasıl Anlarız - FactCheck.org
Description:

http://www.flackcheck.org

Daha fazlası için: https://www.factcheck.org/2016/11/how-to-spot-fake-news/
more » « less
Video Language:
English
Team:
Amplifying Voices
Project:
Misinformation and Disinformation
Duration:
03:23

Turkish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.