Sahte Haberleri Nasıl Anlarız - FactCheck.org

http://www.flackcheck.org

Daha fazlası için: https://www.factcheck.org/2016/11/how-to-spot-fake-news/

Yalan haberler yeni ortaya çıkmadılar.

Ama sahte hikayeler sosyal medya aracılığıyla
çok daha fazla insana

Eski viral e-postalardan
çok daha hızlı bir şekilde ulaşabiliyor.

Bu viral iddaların çoğu
haber bile değiller

Kurgu, hiciv ve okuyucuya
gerçek olduklarını düşündürecek

çabalardan ibaretler.

İşte size kendinizi yalan haberlerden
korumak için bazı stratejiler:

Haberin kaynağını tanıyor musunuz?

Geçerli bir kaynak mı?

Geçmişten gelen bir güvenilirliği
var mı?

Eğey hayırsa,
güvenmek istemeyebilirsiniz.

Eğer kışkırtıcı bir manşet
dikkatinizi çektiyse

Başka biriyle paylaşmadan önce
haberin devamını okuyun.

Doğru bilgi veren haberlerde dahi

manşet her zaman
haberin tamamını anlatmaz.

Ama sahte haberler,
özellikle mizahi olmaya çabalayanlar

sahte olduklarını belirten
pek çok işaret taşıyabilirler.

Bir sahte haberin,
Bir yunustan alıntı yaptığı bile görüldü.

Eğer bu gerçek olsaydı,
lafı dolandırdıklarını söylemek yanlış olmazdı.

Sahte bir haberin
bir başka bariz göstergesi
haberi yapanın imzasıdır.

Tabii ki eğer bir imza varsa

Ve bazı durumlarda,
yazarlar gerçek bile olmayabilir.

Örneğin bir doktora atfedilen
bir makale vardı

Bu doktor 14 tane Peabody Ödülü ve birden fazla
Pultizer Ödülü kazanmış biriydi

Bunların hepsi
çok etkileyici olabilirdi,

eğer tamamen uydurma olmasalardı.

Sahte haberlerde, sık sık
resmi veya resmi gibi görünen
kaynaklardan alıntı yaparlar

Ama haberin içine baktığınzda,
kaynağın iddiayı desteklemediğini görürsünüz.

Bazı yanlış haberler tamamen sahte olmayıp,
gerçek olayların çarpıtılmış halleridir.

Böyle uydurma iddialar,
doğru bir haberi alıp söylenen şeyleri eğip bükebilir.

Hatta uzun zaman önce yaşanmış bir olayın,
şu an yaşananlarla ilişkili olduğunu iddia edebilir.

Örneğin yanıltıcı bir web sitesinin,
CNN'in 1 yıl önce yayınlanmış haberini alıp,

üstüne yeni, aldatıcı bir manşet ve tarih
iliştirip yayınladığı olmuştu.

Yani aldatıcı olmanın yanı sıra,
telif haklarının ihlali de söz konusuydu.

Unutmayın, politik mizah diye bir şey vardır.

Çoğunlukla mizah olduğu belirtilir,
ve bazen gerçekten komik olurlar.

Ama bunlar haber değildir.

Bir de politik mizahın daha
tartışmaya açık,

okuyucuyu oyuna getirmeye
yönelik formları vardır.

Bu paylaşımlar da,
insanları tıklamaya teşvik etmek ve

haberi yapana reklam gelirleriyle
para kazandırmak için yapılır.

Ama onlar da haber değildir.

Zor olduğunu biliyoruz.

Kendini doğrulama eğilimi,
insanları inançlarını destekleyen bilgileri dikkate almaya

ve desteklemeyenleri bir kenara itmeye yöneltir.

Ama bir dahaki sefere
karşı durduğunuz bir politikacı hakkında

sizi şoke eden bir paylaşım görürseniz

biraz zaman ayırıp detaylarına göz atın.

Şu basit testi deneyin:

Bu haberin kaynağı olan "haber" sitesinde

feed'inizde bir anda karşınıza çıkan
bu haberle ilgili başka neler paylaşılmış?

Beğenmediğiniz bir politikacıyla ilgili
bir habere inanmaya eğilimli olabilirsiniz.

Ama bu sözde "haber" sitesi aynı zamanda

"Antartika'dan muhafızların Yeni Zelanda'yı
bir depremle vurarak Amerika'ya misilleme yaptığı"na

dair bir haber gösteriyorsa
belki de paylaşmadan önce iki kez düşünnmelisiniz.

Ve evet, bu deprem hikayesi
ortaya çıkan sahte bir haberin yaşanmış bir örneği

Meşgul olduğunu biliyoruz,

ve yalanları çürütmek bazen zaman alabiliyor.

Ama teyitçiler bu işi yapmak için para alıyor.

FactCheck.org, Snopes.com
Washington Post Teyit veya PolitiFact.com arasında

en azından biri feed'inizde birden beliren
viral iddiayı muhtemelen kontrol etmiştir.

Ve unutmayın:

Haber okuyan insanların kendileri
sahte haberler karşısında birinci koruma mekanizmasıdır.

Daha fazlası için,
FactCheck.org'u ziyaret edin.