-
Reaksiyanın sürətinə təsir edən
-
bir sıra amillər var.
-
Bir amil reagentin qatılılığıdır.
-
Reagentlərdən birinin qatılılığı artanda
-
kimyəvi reaksiyaların çoxunun sürəti artmağa başlayır.
-
Məsələn gəlin, bərk sink və
-
hidroxlorid turşusunun , sink xlorid
-
məhlulu və hidrogen qazı əmələ gətirə bilməsi üçün reaksiyaya girməsinə baxaq.
-
Deyək ki biz bir parça sink metalı qoyduq.
-
Davam edək və bu tərkibində
-
3 mol hidroxlorid turşusu olan qabda olan sink metalını çəkək.
-
Buradakı qabımızda, bizim 3 molumuz var,
-
3 mol hidroxlorid məhlulu.
-
Reaksiya baş verdikcə, hidrogen qazı yaranır.
-
Buna görə biz reaksiyanın sürətinə
-
qabdan çıxan hidrogen qabarcıqlarının
-
miqdarını ölçməklə nəzarət edirik.
-
Deyək ki biz eksperimenti təkrarlayırıq.
-
Bu səfər 3 mol hidrogen xlorid istifadə etmək yerinə,
-
biz 6 mol hidrogen xlorid istifadə edəcəyik.
-
Beləliklə biz hidrogen xlorid turşu məhlulunun
-
qatılılığını artırdıq.
-
Bu dəfə , biz 6 mol hidrogen xlorid
-
turşu məhluluna bir qədər sink qoyanda,
-
biz qabdan daha çox
-
hidrogen qaz qabarcıqlarının çıxdığını görəcəyik.
-
Buna görə biz reagentlərdən biri olan
-
hidrogen xlorid turşusunun qatılılığını artırdıq.
-
Və biz reaksiyanın sürətində artım müşahidə edirik.
-
Hidrogen xlorid turşusunun artmasına görə,
-
sink parçaları ilə birləşə biləcək
-
daha çox turşu hissəciyi var.
-
Və buna görə , hidrogen xlorid
-
turşusunun qatılılığı artıdığı üçün,
-
birləşmənin tezliyi artır
-
və reaksiyanın sürəti artır.
-
Gəlin eyni reaksiyadan istifadə etmələ
-
reaksiyanın sürətinə təsir edən
-
başqa bir faktordan danışaq.
-
Və bu faktor səthin sahəsidir.
-
Siz artıq bir qədər sink ilə
-
hidroxlorid turşusunun reaksiyasını apardınız.
-
Biz yenidən 3 mol hidrogen xlorid turşusu istifadə edə bilərik.
-
Və gördük ki sinkdən bir qədər qaz qabarcığı çıxır
-
hansı ki hidrogenin alındığını göstərir.
-
Bu dəfə, gəlin sinki
-
hissəciklərə ayırmağı sınayaq.
-
Beləliklə böyük parça sink istifadə etmək yerinə,
-
bizim burada kiçik hissələrdən ibarət sinkimiz var.
-
Və əgər biz eksperimenti yenidən etsək,
-
3 mol hidrogen xlorid turşusu ilə,
-
bu dəfə görərik ki o kiçik hissəli sinkdən
-
daha çox hisrogen qabarcıqları çıxır.
-
Beləliklə biz maddənin səthinin sahəsini artırdıq
-
və gördük ki reaksiyanın sürəti artır.
-
Bizim bir parça sinkimiz olduqda,
-
reaksiyanın sürəti bu bir parçanın
-
səthinin sahəsi ilə limitlənirdir.
-
Buna görə onu kiçik hissələrə bölməklə,
-
biz reaksiyanın sürətini artıra bildik.
-
Temperatur da reaksiyanın sürətinə
-
təsir edən başqa bir amildir.
-
Gəlin deyək solda, içində soyuq su olan
-
qabın içində parlaq çubuğumuz var.
-
Və parlaq çubuq,
-
deyək ki çubuq artıq parıldayır.
-
Beləliklə gəlin parlaq çubuğumuz üçün bu rəngdə çəkək.
-
Bir parıltı çubuğundan gələn parıltı
-
kimyəvi reaksiyadan gəlir.
-
Və əgər biz temperaturu artırsaq,
-
deyək ki biz solda qabı qızdırdıq.
-
Biz temperaturu artırırıq.
-
Biz görəcəyik ki parlaqlıq artır.
-
Gəlin davam edək və onu çəkək,
-
parlayan çubuğumuzdan daha çox parıltı gəlir.
-
buna görə temperatur artırmaq
-
reaksiyanın sürətini artırır.
-
Temperatur artanda
-
reaksiyanın sürətinin artmasına səbəb on görədir ki
-
temperaturun artması
-
molekulların daha sürətli hərəkət etməsi deməkdir.
-
Və buna görə molekullar bir biri ilə
-
daha yüksək tezliklə və sürətlə toqquşurlar
-
hansı ki reaksiyanın sürətini artırır.
-
Katalizator reaksiyanın sürətinə təsir edən
-
başqa bir amildir.
-
Gəlin hidrogen peroksidin parçalanma reaksiyasına baxaq
-
hansı ki suya və oksigenə parçalanır.
-
Və deyək ki soldakı qabımızda,
-
bizim hidrogen peroksid məhlulumuz var.
-
Hidrogen peroksid otaq temperaturunda parçalanır,
-
amma reaksiya çox yavaş baş verir
-
hansı ki biz baş verdiyini görmürük.
-
Biz reaksiyanı katalizator əlavə etməklə sürətləndirə bilərik.
-
Deyək ki bizim qabımızda
-
kalium yodid məhlulu var.
-
Və biz kalium yodid məhlulunu
-
içində hidrogen peroksid olan qaba tökürük.
-
Yod katalizator kimi əlavə edilir,
-
və hidrogen peroksidin parçalanmasını
-
sürətləndirir.
-
Və biz reaksiya qabıdan çıxan
-
böyük bir qaz kütləsi görə bilərik.
-
Beləliklə katalizatorun əlavə edilməsi,
-
yod olduğu halda, ion,
-
reaksiyanın sürətini artırır.
-
Katalizator hissəciklər arasında olan
-
toqquşmasına təsir etməklə
-
reaksiyanın sürətini artırır.
-
Və katalizator bunu
-
istifadə edilmədən edir.
Khan Academy
