Why you can't compare Covid-19 vaccines

Đây là vắc-xin ngừa COVID-19 mới,
loại một liều của Johnson & Johnson.

Vào đầu tháng 3, hơn 6.000 liều

đúng ra phải được chuyển đến
thành phố Detroit, Michigan;

nhưng ông Thị trưởng lại nói:
"Không. Xin cảm ơn."

"Moderna và Pfizer mới là loại tốt nhất.

Tôi sẽ làm mọi thứ có thể

để người dân thành phố Detroit
có được loại tốt nhất."

Ông Thị trưởng dựa vào những con số này:
"tỷ lệ hiệu lực" của vắc-xin.

Vắc-xin Pfizer/BioNTech và Moderna

có tỷ lệ hiệu lực siêu cao:

95% và 94%.

Thế còn Johnson & Johnson?

Chỉ 66%.

Và nếu chỉ nhìn vào mấy con số này,
người ta dễ

cho là loại vắc-xin này
không tốt bằng loại này.

Nhưng nghĩ thế là sai.

Có thể nói, các con số này
còn chẳng phải là thước đo quan trọng nhất

về mức độ hiệu quả của
những loại vắc-xin này.

Để biết thước đo ấy là gì,

đầu tiên ta phải hiểu
vắc-xin đúng ra là để làm gì.

Tỷ lệ hiệu lực của vắc-xin được tính toán
trong những thử nghiệm lâm sàng lớn

trong đó vắc-xin được thử nghiệm
trên hàng chục nghìn người.

Những người này được chia làm 2 nhóm:

1 nửa được tiêm vắc-xin,
nửa còn lại dùng giả dược.

Sau đó, họ quay trở lại
cuộc sống của mình,

được các nhà khoa học giám sát
vài tháng xem có nhiễm COVID-19 hay không.

Ví dụ, trong thử nghiệm Pfizer/BioNtech,
có 43.000 người tham gia.

Cuối giai đoạn này,
170 người đã nhiễm COVID-19.

Cách những người này
được phân vào nhóm này

quyết định hiệu lực của vắc-xin.

Nếu 170 được chia đều
vào hai nhóm này,

điều này có nghĩa là tiêm hay không tiêm,
khả năng nhiễm bệnh của ta như nhau.

Khi đó, tỷ lệ hiệu lực của vắc-xin là 0%.

Nếu tất cả 170 người kia
nằm trong nhóm giả dược,

và không một ai tiêm vắc-xin
bị nhiễm bệnh,

thì vắc-xin đó
có tỷ lệ hiệu lực 100%.

Trong thử nghiệm cụ thể này,
có 162 người trong nhóm giả dược

và chỉ có 8 người trong nhóm vắc-xin.

Tức là người được tiêm vắc-xin
có khả năng nhiễm COVID-19 thấp hơn 95%.

Loại vắc-xin này có tỷ lệ hiệu lực 95%.

Giờ thì điều này không có nghĩa là
cứ 100 người tiêm vắc-xin

thì 5 người trong số này sẽ nhiễm bệnh.

Thay vào đó, con số 95% này
áp dụng cho cá nhân.

Tức là: một người đã được tiêm vắc-xin

có khả năng nhiễm bệnh thấp hơn 95%
so với một người không được tiêm vắc-xin

mỗi lần cả hai tiếp xúc với COVID-19.

Tỷ lệ hiệu lực của mỗi loại vắc-xin
được tính toán theo cùng một cách

song thử nghiệm của từng loại có thể
được tiến hành trong điều kiện rất khác nhau.

"Một trong những suy tính lớn nhất
ở đây,

khi ta nhìn vào những con số này,

là thời gian những thử nghiệm lâm sàng này
được tiến hành."

Đây là số ca nhiễm COVID-19 hàng ngày ở Mỹ
kể từ khi bắt đầu đại dịch.

Thử nghiệm của Moderna được tiến hành
hoàn toàn ở Mỹ, vào lúc này - mùa hè.

Thử nghiệm của Pfizer/BioNTech
cũng chủ yếu được tiến hành ở Mỹ

trong cùng khoảng thời gian.

Tuy nhiên, Johnson & Johnson thì thử nghiệm
ở Mỹ vào lúc này,

khi những người tham gia
có nhiều dịp tiếp xúc với nguồn lây hơn.

Hầu hết thử nhiệm của họ
được tiến hành ở những nước khác,

chủ yếu ở Nam Phi và Brazil.

Những nước này
không chỉ có số ca cao

mà bản thân vi-rút cũng khác.

Những thử nghiệm này được tiến hành
khi các biến thể của COVID-19 xuất hiện,

rồi trở thành loại lây nhiễm chủ yếu
ở những quốc gia này;

những biến thể mà người tham gia
dễ bị nhiễm hơn.

Ở Châu Phi, hầu hết các ca nhiễm
trong thử nghiệm của Johnson & Johnson

là nhiễm biến thể đó,

chứ không phải là chủng gốc
ở nước Mỹ hồi mùa hè.

Mặc dù vậy, nó vẫn làm giảm đáng kể
tình trạng lây nhiễm.

"Nếu chúng ta muốn so sánh
từng loại vắc-xin với nhau,

những vắc-xin đó phải được nghiên cứu
trong cùng thử nghiệm,

với các tiêu chí kết luận y hệt nhau,

cùng lúc, cùng địa điểm."

"Nếu chúng ta lấy vắc-xin
Pfizer và Moderna

rồi thử nghiệm lâm sàng lại
cùng lúc với J&J,

chúng ta có thể sẽ thấy tỷ lệ hiệu lực
của những vắc-xin này khác đi."

Những con số về hiệu lực này

chỉ cho ta biết những gì đã xảy ra
trong thử nghiệm của từng loại vắc-xin,

chứ không phải chính xác
những gì sẽ xảy ra trên thế giới thực.

Nhưng nhiều chuyên gia lập luận:

dù sao đi nữa, đây còn chẳng phải là
những con số tốt nhất để đánh giá vắc-xin

vì vắc-xin không phải lúc nào cũng là
để ngăn chặn mọi sự lây nhiễm.

"Mục tiêu của chương trình vắc-xin
phòng COVID-19

không hẳn là
đưa ta về tình trạng "Không COVID",

mà là chế ngự loại vi-rút này,
đánh bại nó,

là vô hiệu khả năng nó gây ra bệnh nghiêm trọng,
khiến người nhiễm phải nhập viện, và tử vong."

Để dễ hiểu, hãy nhìn vào những hậu quả
của việc tiếp xúc với COVID-19 như sau:

Viễn cảnh tươi sáng nhất
là ta hoàn toàn không bị nhiễm bệnh.

Tình huống xấu nhất là tử vong.

Giữa hai khả năng ấy là nhập viện,
các triệu chứng từ nghiêm trọng đến trung bình,

hoặc hoàn toàn không có triệu chứng gì.

Trong điều kiện tốt nhất tuyệt đối,
vắc-xin bảo vệ ta đến điểm này.

Nhưng trên thực tế, đây không phải là
mục đích chính của vắc-xin phòng COVID-19.

Mục đích thực sự của nó là đủ bảo vệ cơ thể ta
khỏi những khả năng này,

để nếu ta có bị nhiễm vi-rút
thì cũng chỉ thấy như cảm lạnh thôi

chứ không đến nỗi phải nhập viện.

Sau đây là một việc mà từng loại vắc-xin
phòng COVID-19 này đang làm tốt.

Trong tất cả những thử nghiệm này,

trong khi một số người trong nhóm giả dược
phải nhập viện,

thậm chí tử vong do COVID-19,

thì nhóm được tiêm vắc-xin đầy đủ
trong tất cả những thử nghiệm này,

không một ai phải nhập viện hay tử vong
do COVID-19.

"Tôi ước gì ông Thị trưởng kia
hiểu được một điều

là cả ba loại vắc-xin này về cơ bản đều có
hiệu quả 100% trong việc bảo vệ ta khỏi cái chết."

Thị trưởng Detroit đã rút lại lời nói

và tuyên bố
sẽ bắt đầu dùng vắc-xin Johnson & Johnson,

vì nó vẫn "có hiệu quả cao trong những việc
mà chúng tôi quan tâm nhất."
[ngăn ngừa tình trạng phải nhập viện và tử vong]

Hiệu lực quan trọng,
nhưng không phải là quan trọng nhất.

Câu hỏi không phải là loại vắc-xin nào
sẽ bảo vệ bạn khỏi mọi sự lây nhiễm COVID

mà là loại nào sẽ giúp bạn sống sót,

hoặc không phải nhập viện.

Loại nào sẽ góp phần
chấm dứt đại dịch này.

Câu trả lời là loại nào trong số này
cũng được.

"Ngay bây giờ, loại vắc-xin tốt nhất cho bạn
chính là loại bạn được cung cấp."

"Cứ một liều được tiêm vào cánh tay của ai đó,
chúng ta tiến một bước gần hơn
đến chấm dứt đại dịch này."