-
Biz digər videolarda
-
elementin növünün nüvədəki protonların
-
sayı ilə müəyyən edildiyi haqqda
-
danışdıq.
-
Məsələn, atom nüvəsində
-
bir proton olan hər hansı bir atom
-
Hidrogen olaraq adlandırılır.
-
Atom nüvəsində 6 proton olduqda Karbon,
-
atom nüvəsində 17 proton olan atom
-
isə Xlordur,
-
atom nömrəsi olaraq
-
adlandırılan, dövri
-
cədvəldə dairəyə aldığım bu ədədlər
-
elementin nüvəsindəki proton sayıdır.
-
Bu da elementin növünü müəyyən edir.
-
Amma biz bu videoda daha dərinə gedəcəyik
-
və eyni elementin bir neçə fərqli forması
-
kimyada bu versiyaların izatoplar kimi .
-
tanındığını görəcəyik.
-
protonların sayı elementin nə olduğunu
-
müəyyən edirsə, eyni elementin müxtəlif
-
versiyalarını necə müəyyən edə bilərik?
-
İzotopların müxtəlif versiyaları neytronlarımızın
-
sayına görədir.
-
Məsələn, Xlorun 2 stabil izotopu var,
-
35 olaraq bilinən Xlor bu versiyalardandır.
-
Buraya Xlor 35 yaziram.
-
Bəzən belə yazılır, daha çox isə
-
Xlor 35 kimi yazılır.
-
Və yuxarıda solda olan 35 izotop
-
göstərimi xlorun proton və
-
neytronlarının cəmini göstərir.
-
35 Xlor izotopunun atom kütləsidir.
-
Beləliklə 35 proton və neytron var,
-
Xlorun bu versiyasinda
-
neçə neytron var?
-
17 proton olacaq.
-
17 proton var, çünki xlorla işləyirik,
-
Beləliklə neçə neytron olacaq?
-
35 dən 17 çıxsaq 18 edir,18 neytron .
-
Xlorun digər versiyası stabildir,
-
və bu Xlor 37 dir.
-
İndi onun neçə protonu olacaq?
-
Bu çaşdırıcı sualdır.
-
Xlorun tərifinə görə 17 proton olacaq.
-
17 proton olduğuna görə
-
neçə neytronu olacaq?
-
Protonlarla neytronların cəmi 37dir
-
ona görə, 17 və 20 cəmi 37 edəcək.
-
Beləliklə 20 neytron olacaq
-
və kənarda xlor 37 kimi yazaq.
-
Belə ki, xlorun 2 fərqli versiyasını görə bilərsiz,
-
eyni sayda protonlar amma fərqli
-
sayda neytronlar xloru müəyyənləşdirir.
-
Bu fərqli versiyalarda atom kütləsinin də
-
fərqli olacağını təsəvvür edə bilərsiz.
-
amma dövri sistem cədvəlində ancaq 1
-
nisbi atom kütləsi sıralanıb.
-
burada açar söz nisbi atom kütləsidir.
-
Bu müəyyən edəcəyiniz kütlə stabil
-
xlorların ortalama kütləsidir.
-
Məsələn, təbiətdə xlorun 75.77%- i
-
Xlor 35 kimi tapılır.
-
tapılan xlorun qalan 24.23% - i isə
-
Xlor 37-dir.
-
Ona görə də, onlar orta atom kütləsini
-
hesabladıqda,yaxud siz hesabladıqda
-
75.77%
-
vurulsun atom kütləsi
-
xlorun atom kütləsi 35 dir
-
üstəgəl,və indi kütlə 24.23 faiz olardı
-
Xlor 37 - in atom kütləsi vurulsun 24.23 faiz
-
Əgər, bu hesablamayı etsək, təqribi 35.45
-
ədədini atom kütlə vahidini əldə edərik.
-
Xlor 35-in atom kütləsini necə
-
hesablayarsız?
-
Bunun yalnız 35 birləşmiş atom vahidi
-
olduğunu deyə bilərsiz, və yaxınlaşdız,
-
çünki, protonun kütləsi birləşmiş atom
-
kütlə vahidinə yaxındır,
-
həmçinin neytronun da kütləsi birləşmiş
-
atom vahidinə yaxındır, onda elektronlar
-
çox çox kiçik
-
kütləyə malikdir.
-
Həmçinin, onları atom kütləsinə görə
-
əhəmiyyətsiz hesab edə bilərsiniz.
-
və beləliklə 35-ə yaxın atom kütləsi əldə edirik.
-
Amma bir az fərqlidir,çünki hər bir proton
-
və neytronun kütlələri atom kütlə
-
vahidindən çox deyil,
-
lakin, bütün proton və
-
neytronları bir nüvəyə qoysaq, onların
-
ümumi kütləsi onların öz kütələrindən
-
daha azdır
-
əgər onları toplasaydıq,
-
kütlə xətası kimi məlum olardı.
-
Əgər, xlor 35 - in atom kütləsini
-
öyrənmək istəsəz, bir neçə cədvələ baxa
-
bilərsiz, 35 atom kütlə vahidindən az
-
olduğunu görəcəksiz.
Khan Academy
