< Return to Video

Okyanus akıntıları nasıl işliyor? - Jennifer Verduin

  • 0:07 - 0:12
    1992’de banyo oyuncakları taşıyan
    bir kargo gemisi fırtınaya yakalandı.
  • 0:12 - 0:15
    Taşıdığı konteynerler denize devrildi
  • 0:15 - 0:21
    ve dalgalar 28.000 kauçuk ördekle birlikte
    diğer oyuncakları Kuzey Pasifik’e taşıdı.
  • 0:21 - 0:23
    Fakat bunlar birlikte hareket etmedi.
  • 0:23 - 0:24
    Tam aksine
  • 0:24 - 0:27
    ördekler dünyanın her tarafına dağıldı.
  • 0:27 - 0:31
    Araştırmacılar, okyanus akıntılarını
    daha iyi anlayabilmek için
  • 0:31 - 0:34
    oyuncakların izledikleri
    yol haritalarını çıkardılar.
  • 0:34 - 0:36
    Okyanus akıntıları çeşitli
    dış etkenler sonucu oluşur.
  • 0:36 - 0:40
    Rüzgâr, gelgitler,
    su yoğunluğundaki değişim
  • 0:40 - 0:43
    ve Dünya’nın dönüşü gibi.
  • 0:43 - 0:48
    Okyanus tabanı ve kıyı şeridinin
    topoğrafyası bu hareketleri değiştirerek
  • 0:48 - 0:50
    akımların hızlanmasına, yavaşlamasına
  • 0:50 - 0:52
    veya yönünün değişmesine neden olur.
  • 0:52 - 0:55
    Okyanus akıntıları
    iki ana kategoriye ayrılır:
  • 0:55 - 0:58
    yüzey akıntıları
    ve derin okyanus akıntıları.
  • 0:58 - 1:00
    Yüzey akıntıları okyanus suyunun
  • 1:00 - 1:03
    yüzde onunun hareketini kontrol ederken
  • 1:03 - 1:06
    derin okyanus akıntıları
    diğer yüzde 90'ı harekete geçirmektedir.
  • 1:06 - 1:08
    Farklı nedenleri olmasına rağmen
  • 1:08 - 1:11
    yüzey ve derin okyanus akıntıları
  • 1:11 - 1:15
    tüm okyanusu hareket ettiren
    çapraşık bir dansta birbirini etkiler.
  • 1:15 - 1:16
    Kıyı açığında
  • 1:16 - 1:20
    yüzey akımları, su seviyesi inip çıktıkça
    suyu ileri geri çeken
  • 1:20 - 1:25
    hem rüzgâr hem de gelgitler
    tarafından yönlendirilir.
  • 1:25 - 1:30
    Bu arada, okyanusta, yüzey akımlarının
    arkasındaki ana kuvvet rüzgârdır.
  • 1:30 - 1:32
    Rüzgâr okyanusa doğru eserken
  • 1:32 - 1:35
    suyun üst katmanlarını da sürükler.
  • 1:35 - 1:37
    Bu hareket eden su, altındaki katmanları
  • 1:37 - 1:40
    ve onlar da kendi altındaki
    katmanları çeker.
  • 1:40 - 1:43
    Aslında 400 metre derinliğe kadar su,
  • 1:43 - 1:47
    okyanusun yüzeyindeki rüzgârdan
    hâlâ etkilenmektedir.
  • 1:47 - 1:51
    Dünyanın tamamındaki yüzey akıntılarının
    modellerine bakmak için uzaklaşırsanız
  • 1:51 - 1:55
    bunların kuzey yarım kürede saat yönünde
    ve güney yarım kürede
  • 1:55 - 1:58
    saat yönünün tersine
    seyahat eden, girdap adı verilen
  • 1:58 - 2:00
    büyük döngüler oluşturduğunu göreceksiniz.
  • 2:00 - 2:03
    Bunun nedeni, Dünya'nın dönüşünün
  • 2:03 - 2:07
    bu akımlara yol açan
    rüzgâr modellerini etkilemesidir.
  • 2:07 - 2:08
    Eğer Dünya dönmezse
  • 2:08 - 2:11
    hava ve su, ekvatordaki düşük basınç ile
  • 2:11 - 2:13
    kutuplardaki yüksek basınç arasında
  • 2:13 - 2:15
    gidip gelecektir.
  • 2:15 - 2:16
    Ancak Dünya döndükçe
  • 2:16 - 2:21
    ekvatordan Kuzey Kutbu'na
    hareket eden hava doğuya doğru,
  • 2:21 - 2:25
    aşağıya doğru hareket eden hava
    batıya doğru yön değiştirir.
  • 2:25 - 2:27
    Ayna görüntüsü
    güney yarım kürede gerçekleşir
  • 2:27 - 2:29
    böylece rüzgârın ana akımları
  • 2:29 - 2:33
    okyanus havzalarının etrafında
    döngü benzeri desenler oluşturur.
  • 2:33 - 2:36
    Buna Coriolis Etkisi denir.
  • 2:36 - 2:40
    Rüzgârlar, altındaki okyanusu
    aynı dönen girdaplara iter.
  • 2:40 - 2:44
    Su, ısıyı havadan daha etkili tuttuğu için
  • 2:44 - 2:48
    bu akımlar dünyadaki sıcaklığı
    yeniden dağıtmaya yardımcı olur.
  • 2:48 - 2:50
    Yüzey akımlarının aksine
  • 2:50 - 2:55
    derin akımlar öncelikle deniz suyunun
    yoğunluğundaki değişimlerden kaynaklanır.
  • 2:55 - 2:58
    Su, Kuzey Kutbu'na doğru
    ilerledikçe soğur.
  • 2:58 - 3:01
    Ayrıca tuzu geride bırakarak
    tuzak suyu oluşturan
  • 3:01 - 3:06
    buz kristallerine sahip olduğu için
    daha yüksek tuz konsantrasyonuna sahiptir.
  • 3:06 - 3:09
    Bu soğuk, tuzlu su daha yoğundur
  • 3:09 - 3:10
    bu nedenle batar
  • 3:10 - 3:13
    ve daha sıcak yüzey suyu yerini alır,
  • 3:13 - 3:17
    termohalin sirkülasyonu adı verilen
    dikey bir akım oluşturur.
  • 3:17 - 3:22
    Derin su ve rüzgârla çalışan
    yüzey akımlarının termohalin sirkülasyonu
  • 3:22 - 3:26
    Küresel Konveyör Kuşağı adı verilen bir
    sarım döngüsü oluşturmak için birleşir.
  • 3:26 - 3:29
    Su, okyanusun derinliklerinden
    yüzeye doğru hareket ettikçe
  • 3:29 - 3:33
    okyanus besin zincirinin
    temelini oluşturan
  • 3:33 - 3:36
    mikroorganizmaları besleyen
    birçok besin taşır.
  • 3:36 - 3:39
    Küresel Konveyör Kuşağı,
    dünyanın dört bir yanına yayılan
  • 3:39 - 3:41
    dünyanın en uzun akımıdır.
  • 3:41 - 3:45
    Ancak saniyede sadece
    birkaç santimetre hareket eder.
  • 3:45 - 3:49
    Bir damla suyun tam tur atması
    bin yılı bulabilir.
  • 3:49 - 3:53
    Bununla birlikte, yükselen
    deniz sıcaklıkları konveyör kuşağının
  • 3:53 - 3:55
    görünüşte yavaşlamasına neden olmaktadır.
  • 3:55 - 3:58
    Modeller bunun
    Atlantik'in her iki tarafında
  • 3:58 - 4:00
    hava sistemlerine zarar verdiğini
  • 4:00 - 4:03
    gösteriyor ve yavaşlamaya devam ederse
  • 4:03 - 4:05
    ya da tamamen durursa
    ne olacağını kimse bilmiyor.
  • 4:05 - 4:09
    Doğru tahmin edebilmemiz
    ve buna göre hazırlanabilmemizin tek yolu
  • 4:09 - 4:14
    akımları ve onları şekillendiren
    güçlü kuvvetleri incelemeye devam etmek.
Title:
Okyanus akıntıları nasıl işliyor? - Jennifer Verduin
Speaker:
Jennifer Verduin
Description:

Dersin tamamı: https://ed.ted.com/lessons/how-do-ocean-currents-work-jennifer-verduin

1992 yılında banyo oyuncakları taşıyan bir kargo gemisi fırtınaya yakalandı. Nakliye konteynerleri denize sürüklendi. Dalgalar, 28.000 plastik ördeği ve diğer oyuncakları Kuzey Pasifik'e süpürdü. Fakat bir arada kalmadılar -- o zamandan bu yana ördekler dünyanın her yerinde karaya vurdu. Bu nasıl oldu? Jennifer Verduin okyanus akıntıları bilimine dalış yapıyor.

Dersi sunan Jennifer Verduin, yöneten Cabong Studios.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:16
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for How do ocean currents work? Dec 28, 2019, 5:34 AM
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for How do ocean currents work? Dec 28, 2019, 5:34 AM
Nevaz Mescioğlu accepted Turkish subtitles for How do ocean currents work? Dec 28, 2019, 1:52 AM
Nevaz Mescioğlu edited Turkish subtitles for How do ocean currents work? Dec 28, 2019, 1:52 AM
Adel Kuzulu edited Turkish subtitles for How do ocean currents work? Dec 26, 2019, 12:32 PM
Adel Kuzulu edited Turkish subtitles for How do ocean currents work? Dec 26, 2019, 12:27 PM
Adel Kuzulu edited Turkish subtitles for How do ocean currents work? Dec 26, 2019, 11:44 AM
Adel Kuzulu edited Turkish subtitles for How do ocean currents work? Dec 26, 2019, 11:33 AM
Show all

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.