Μπορεί η προκατάληψη να θεωρηθεί ποτέ κάτι καλό;
-
0:01 - 0:03Όταν σκεφτόμαστε τις έννοιες
προκατάληψη και μεροληψία -
0:03 - 0:06τείνουμε να φανταζόμαστε
ανόητους και κακούς ανθρώπους -
0:06 - 0:08να κάνουν ανόητες και σατανικές πράξεις
-
0:08 - 0:10και αυτή η ιδέα συνοψίζεται όμορφα
-
0:10 - 0:12από τον Βρετανό κριτικό Γουίλιαμ Χάζλιτ
-
0:12 - 0:15που έγραψε το «Η προκατάληψη
είναι το παιδί της άγνοιας». -
0:15 - 0:18Θα προσπαθήσω να σας πείσω τώρα
-
0:18 - 0:19ότι αυτό είναι λανθασμένο.
-
0:19 - 0:21Θα ήθελα να δοκιμάσω να σας πείσω
-
0:21 - 0:23ότι η προκατάληψη και η μεροληψία
-
0:23 - 0:26είναι έννοιες φυσιολογικές,
συχνά λογικές -
0:26 - 0:28και συχνά είναι ακόμα και ηθικές.
-
0:28 - 0:30Πιστεύω ότι μόλις το καταλάβουμε αυτό
-
0:30 - 0:33θα είμαστε σε καλύτερη θέση να καταλάβουμε
-
0:33 - 0:34πότε σφάλουν,
-
0:34 - 0:35πότε θα έχουν φοβερές συνέπειες.
-
0:35 - 0:38Θα ξέρουμε καλύτερα τι να κάνουμε
-
0:38 - 0:39όταν συμβεί κάτι τέτοιο.
-
0:39 - 0:42Aς αρχίσουμε λοιπόν με τα στερεότυπα.
-
0:42 - 0:45Με βλέπετε, ξέρετε το όνομά μου
και κάποια στοιχεία για μένα -
0:45 - 0:47και μπορείτε να κάνετε
κάποιες κρίσεις. -
0:47 - 0:50Μπορείτε να μαντέψετε την εθνικότητά μου
-
0:50 - 0:52τις πολιτικές και θρησκευτικές
πεποιθήσεις μου, -
0:52 - 0:55και συνήθως οι κρίσεις είναι ακριβείς.
-
0:55 - 0:57Είμαστε πολύ καλοί στα συμπεράσματα
-
0:57 - 0:58και είμαστε καλοί σε αυτό
-
0:58 - 1:01γιατί η ικανότητά μας
να δημιουργούμε στερεότυπα -
1:01 - 1:04δεν αποτελεί κάποια
αυθαίρετη ιδιορρυθμία του νου -
1:04 - 1:07αλλά μάλλον είναι
μια συγκεκριμένη υποπερίπτωση -
1:07 - 1:08μιας πιο γενικής διαδικασίας.
-
1:08 - 1:10Δηλαδή έχουμε εμπειρία
-
1:10 - 1:11από καταστάσεις και ανθρώπους
-
1:11 - 1:13που ταξινομούμε σε κατηγορίες
-
1:13 - 1:15και από τα βιώματά μας
μπορούμε να γενικεύσουμε -
1:15 - 1:17για νέες περιπτώσεις
σε αυτές τις κατηγορίες. -
1:17 - 1:20Λοιπόν, όλοι εδώ έχετε αρκετή πείρα
-
1:20 - 1:22από καρέκλες, μήλα και σκυλιά,
-
1:22 - 1:23και με βάση αυτά,
-
1:23 - 1:26θα βλέπατε άγνωστα παραδείγματα
και θα κάνατε υποθέσεις, -
1:26 - 1:28θα κάθεστε στην καρέκλα να φάτε το μήλο
-
1:28 - 1:30και ο σκύλος θα γάβγιζε.
-
1:30 - 1:32Όμως μπορεί να κάνουμε λάθος.
-
1:32 - 1:34Η καρέκλα μπορεί να έσπαγε
όταν κάθεστε. -
1:34 - 1:36το μήλο να 'ταν δηλητηριασμένο,
ο σκύλος να μην γάβγιζε. -
1:36 - 1:39Και όντως,
η σκυλίτσα μου η Τέσσυ δεν γαβγίζει. -
1:39 - 1:41Κατά κύριο λόγο όμως,
είμαστε καλοί σε κάτι τέτοιο. -
1:41 - 1:43Συνήθως κάνουμε σωστές υποθέσεις
-
1:43 - 1:45και στον κοινωνικό και στον ιδιωτικό βίο.
-
1:45 - 1:47Εάν δεν τα καταφέρναμε
-
1:47 - 1:50να υποθέσουμε τι θα συμβεί σε
νέες καταστάσεις που συναντάμε, -
1:50 - 1:52δεν θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε.
-
1:52 - 1:55Μάλιστα ο Χάζλιτ,
στο υπέροχο δοκίμιό του, -
1:55 - 1:56παραδέχεται ότι:
-
1:56 - 1:59«Χωρίς τη βοήθεια της προκατάληψης
και της συνήθειας, -
1:59 - 2:01δε θα ήμουν σε θέση
να διασχίσω την αίθουσα, -
2:01 - 2:03δε θα ήξερα πως να φερθώ
σε καμία περίσταση, -
2:03 - 2:07ούτε τι να νιώσω
σε οποιαδήποτε σχέση στη ζωή». -
2:07 - 2:09Τώρα ας εξετάσουμε τη μεροληψία.
-
2:09 - 2:11Μερικές φορές χωρίζουμε τον κόσμο
-
2:11 - 2:14σε «εμάς» και «αυτούς»,
στους εντός και τους εκτός ομάδας, -
2:14 - 2:15και ενίοτε όταν το κάνουμε,
-
2:15 - 2:17ξέρουμε ότι σφάλουμε
-
2:17 - 2:18και σαν να ντρεπόμαστε λίγο.
-
2:18 - 2:20Όμως άλλες φορές νιώθουμε περήφανοι.
-
2:20 - 2:21Το αναγνωρίζουμε ανοικτά.
-
2:21 - 2:23Το αγαπημένο μου σχετικό παράδειγμα
-
2:23 - 2:25είναι μια ερώτηση του κοινού
-
2:25 - 2:28από δημόσιο διάλογο Ρεπουμπλικανών
ενόψει των τελευταίων εκλογών. -
2:28 - 2:31(Βίντεο) Άντερσον Κούπερ:
Φτάνουμε στην ερώτηση από την αίθουσα -
2:31 - 2:34για την παροχή εξωτερικής βοήθειας;
Παρακαλώ, κυρία μου. -
2:34 - 2:37Γυναίκα: Ο Αμερικανικός λαός υποφέρει
-
2:37 - 2:39στην πατρίδα μας αυτή τη στιγμή.
-
2:39 - 2:43Γιατί συνεχίζουμε να στέλνουμε
βοήθεια στο εξωτερικό -
2:43 - 2:44σε άλλες χώρες
-
2:44 - 2:47ενώ χρειαζόμαστε κάθε δυνατή
βοήθεια για εμάς τους ίδιους; -
2:48 - 2:50ΑΚ: Κυβερνήτη Πέρρυ,
τι έχετε να πείτε για αυτό; -
2:50 - 2:51(Χειροκρότημα)
-
2:51 - 2:53Ρικ Πέρρυ: Βεβαίως, πιστεύω ότι...
-
2:53 - 2:55Πωλ Μπλούμ: Όλα τα άτομα επί σκηνής
-
2:55 - 2:57συμμερίζονταν τη βάση της ερώτησης,
-
2:57 - 2:59ότι ως Αμερικανοί,
πρέπει να νοιαζόμαστε -
2:59 - 3:02περισσότερο για εμάς
παρά για άλλους ανθρώπους. -
3:02 - 3:04Πράγματι, γενικά οι άνθρωποι ταλαντεύονται
-
3:04 - 3:08από συναισθήματα αλληλεγγύης, αφοσίωσης,
υπερηφάνειας και πατριωτισμού, -
3:08 - 3:10για την πατρίδα τους ή
για την εθνοτική τους ομάδα. -
3:10 - 3:14Ασχέτως πολιτικών πιστεύω,
πολλοί είναι περήφανοι ως Αμερικανοί -
3:14 - 3:16και ευνοούν τους Αμερικανούς
από άλλες χώρες. -
3:16 - 3:19Κάτοικοι άλλων χωρών
νιώθουν το ίδιο για την πατρίδα τους -
3:19 - 3:21και εμείς επίσης
για την εθνοτική μας καταγωγή. -
3:21 - 3:23Βέβαια, κάποιοι ίσως το απορρίπτετε.
-
3:23 - 3:25Κάποιοι μπορεί να είστε τόσο κοσμοπολίτες
-
3:25 - 3:27ώστε να πιστεύετε ότι
η εθνότητα και η ιθαγένεια -
3:27 - 3:29δεν πρέπει να ασκούν καμία ηθική επιρροή.
-
3:29 - 3:32Αλλά ακόμη και εσείς
οι καλλιεργημένοι αποδέχεστε -
3:32 - 3:33ότι θα πρέπει να υπάρχει μια έλξη
-
3:33 - 3:36προς την έσω-ομάδα
στον τομέα των φίλων και της οικογένειας -
3:36 - 3:38από τα κοντινά σας πρόσωπα,
-
3:38 - 3:40και έτσι ακόμη και εσείς κάνετε διάκριση
-
3:40 - 3:41σε «Εμάς» και «Αυτούς».
-
3:41 - 3:44Τώρα αυτή η διάκριση
είναι αρκετά φυσιολογική -
3:44 - 3:46και συχνά αρκετά ηθική,
αλλά μπορεί να εκτραπεί, -
3:46 - 3:48και αυτό αποτέλεσε μέρος της έρευνας
-
3:48 - 3:51του μεγάλου κοινωνικού
ψυχολόγου Χένρι Τάιζφελ. -
3:51 - 3:54Ο Τάιζφελ γεννήθηκε στην Πολωνία το 1919.
-
3:54 - 3:56Έφυγε για σπουδές
σε πανεπιστήμια της Γαλλίας, -
3:56 - 3:59επειδή ως Εβραίος, αποκλειόταν
από πανεπιστήμιο της Πολωνίας -
3:59 - 4:01και μετά κατατάχθηκε στον Γαλλικό στρατό
-
4:01 - 4:02στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
-
4:02 - 4:04Συνελήφθη και κατέληξε
-
4:04 - 4:06σε ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου,
-
4:06 - 4:08και ήταν τρομακτική περίοδος γι' αυτόν,
-
4:08 - 4:10διότι εάν αποκαλυπτόταν ως Εβραίος,
-
4:10 - 4:12θα μεταφερόταν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης
-
4:12 - 4:14όπου πιθανότατα δεν θα επιβίωνε.
-
4:14 - 4:16Πράγματι, μετά τον πολέμο
που απελευθερώθηκε -
4:16 - 4:19οι περισσότεροι φίλοι και
η οικογένειά του ήταν νεκροί. -
4:19 - 4:20Ασχολήθηκε με διάφορες δραστηριότητες.
-
4:20 - 4:22Βοήθησε ορφανά πολέμου.
-
4:22 - 4:24Εντούτοις είχε διαρκές ενδιαφέρον
-
4:24 - 4:26για τη διερεύνηση της προκατάληψης,
-
4:26 - 4:28έτσι όταν διατέθηκε
υποτροφία για τα στερεότυπα -
4:28 - 4:30από σημαντικό Βρετανικό φορέα,
-
4:30 - 4:32υπέβαλε αίτηση και την κέρδισε.
-
4:32 - 4:34Τότε ξεκίνησε μια εκπληκτική καριέρα.
-
4:34 - 4:36Αυτό που ξεκίνησε
την καριέρα του ήταν η διαπίστωση -
4:36 - 4:39ότι η αντίληψη των περισσότερων ανθρώπων
για το Ολοκαύτωμα -
4:39 - 4:40ήταν λανθασμένη.
-
4:40 - 4:42Πολλοί άνθρωποι εκείνη την εποχή
-
4:42 - 4:45θεωρούσαν ότι το Ολοκαύτωμα
κάπως αντιπροσώπευε -
4:45 - 4:47ένα τραγικό λάθος εκ μέρους των Γερμανών,
-
4:47 - 4:51κάποιο γενετικό ελάττωμα
ή αυταρχική προσωπικότητα. -
4:51 - 4:53Και ο Τάιζφελ το απέρριπτε.
-
4:53 - 4:56Έλεγε ότι αυτό που βλέπουμε
στο Ολοκαύτωμα -
4:56 - 4:58είναι απλώς μια υπερβολή
-
4:58 - 5:00φυσιολογικών ψυχολογικών διεργασιών
-
5:00 - 5:02που συμβαίνουν σε όλους μας.
-
5:02 - 5:05Για να το διερευνήσει,
έκανε μια σειρά κλασικές μελέτες -
5:05 - 5:06σε Βρετανούς εφήβους.
-
5:06 - 5:07Σε μία από τις μελέτες,
-
5:07 - 5:10έκανε διάφορες ερωτήσεις
στους Βρετανούς εφήβους -
5:10 - 5:12και μετά με βάση τις απαντήσεις τους,
τους είπε: -
5:12 - 5:14«Κοίταξα τις απαντήσεις σας
-
5:14 - 5:16και με βάση αυτές αποφάσισα ότι»
-
5:16 - 5:17είπε στους μισούς από αυτούς,
-
5:17 - 5:21«είτε λατρεύετε τον ζωγράφο
Καντίνσκι και τα έργα του, -
5:21 - 5:24ή ότι λατρεύετε τον Κλέε και τα έργα του.»
-
5:24 - 5:25Ήταν τελείως ψευδές.
-
5:25 - 5:28Οι απαντήσεις δεν είχαν σχέση
με τον Καντίνσκι ή τον Κλέε. -
5:28 - 5:31Πιθανόν δεν είχαν καν ακούσει
τους καλλιτέχνες αυτούς. -
5:31 - 5:33Απλώς τους χώριζε αυθαίρετα σε ομάδες.
-
5:33 - 5:36Αυτό όμως που ανακάλυψε ήταν ότι
ο διαχωρισμός σε ομάδες είχε σημασία -
5:36 - 5:39έτσι όταν αργότερα έδωσε
στα άτομα αυτά χρήματα, -
5:39 - 5:41αυτοί προτιμούσαν να δίνουν τα χρήματα
-
5:41 - 5:42σε μέλη της δικής τους ομάδας
-
5:42 - 5:44παρά σε μέλη της άλλης ομάδας.
-
5:44 - 5:47Το χειρότερο ήταν
ότι ενδιαφέρονταν πολύ περισσότερο -
5:47 - 5:48για την καθιέρωση μιας διαφοράς
-
5:48 - 5:51ανάμεσα στην ομάδα τους
και της άλλης ομάδας, -
5:51 - 5:53έτσι δεν αποδέχονταν
χρήματα για την ομάδα τους -
5:53 - 5:57εάν έτσι στερούσαν περισσότερα
από την άλλη ομάδα. -
5:58 - 6:00Η μεροληψία φαίνεται ότι
εμφανίζεται σε νεαρή ηλικία. -
6:00 - 6:03Γι' αυτό η συνάδελφος και σύζυγός μου
Κάρεν Γουίν στο Γέιλ -
6:03 - 6:05έκανε μια σειρά μελέτες σε μωρά,
-
6:05 - 6:07όπου βάζει τα μωρά μαζί με κούκλες
-
6:07 - 6:09που έχουν διαφορετικές
προτιμήσεις στο φαγητό. -
6:09 - 6:12Στη μια κούκλα πιθανόν
να αρέσουν τα φασολάκια. -
6:12 - 6:14στην άλλη μπορεί να αρέσουν τα μπισκότα.
-
6:14 - 6:17Πειραματίζονται στις διατροφικές
συνήθειες των μωρών -
6:17 - 6:19και βρέθηκε ότι γενικά
προτιμούν τα μπισκότα. -
6:19 - 6:22Αλλά το ερώτημα είναι:
Επηρεάζει η προτίμηση τα μωρά -
6:22 - 6:25στο πώς φέρονται στις κούκλες;
Τα επηρεάζει πολύ. -
6:25 - 6:27Τείνουν να προτιμούν τις κούκλες
-
6:27 - 6:29που έχουν τα ίδια γούστα
στο φαγητό με αυτά, -
6:29 - 6:32και το χειρότερο είναι
ότι πραγματικά προτιμούν την κούκλα -
6:32 - 6:35που τιμωρεί την άλλη
με το διαφορετικό γούστο στο φαγητό. -
6:35 - 6:37(Γέλια)
-
6:38 - 6:42Παρατηρούμε συνεχώς
τέτοια ενδο-ομαδική εξω-ομαδική ψυχολογία. -
6:42 - 6:43Παρατηρείται σε πολιτικές συγκρούσεις
-
6:43 - 6:46μεταξύ ομάδων με διαφορετική ιδεολογία.
-
6:46 - 6:49Τη βλέπουμε σε υπερβολή
σε περίπτωση πολέμου, -
6:49 - 6:52που δεν δίνεται απλώς
κάτι λιγότερο στην εξωομάδα -
6:52 - 6:54αλλά τους αφαιρείται η ανθρωπιά,
-
6:54 - 6:57όπως με την Ναζιστική αντίληψη
περί των Εβραίων, -
6:57 - 6:58ως παράσιτα ή ψείρες,
-
6:58 - 7:02ή σύμφωνα με την Αμερικανική αντίληψη
των Ιαπώνων ως αρουραίους. -
7:02 - 7:05Τα στερεότυπα μπορεί επίσης να εκτραπούν.
-
7:05 - 7:07Έτσι συχνά είναι λογικά και χρήσιμα,
-
7:07 - 7:09όμως κάποιες φορές γίνονται παράλογα,
-
7:09 - 7:10δίνουν λάθος απαντήσεις,
-
7:10 - 7:11και άλλες φορές
-
7:11 - 7:13οδηγούν σε ξεκάθαρα ανήθικες συνέπειες.
-
7:13 - 7:16Η περίπτωση που μελετήθηκε περισσότερο
-
7:16 - 7:18είναι αυτή της φυλής.
-
7:18 - 7:19Έγινε μια συναρπαστική μελέτη
-
7:19 - 7:21πριν από τις εκλογές του 2008
-
7:21 - 7:23κατά την οποία κοινωνικοί ψυχολόγοι
-
7:23 - 7:28παρατηρούσαν τον βαθμό συσχέτισης
των υποψηφίων με την Αμερική, -
7:28 - 7:31όπως η ασυνείδητη συσχέτιση
με την Αμερικανική σημαία. -
7:31 - 7:32Σε μία από αυτές τις μελέτες
-
7:32 - 7:35συνέκριναν τον Ομπάμα και τον Μακέιν
και ανακάλυψαν -
7:35 - 7:38ότι ο Μακέιν θεωρείται περισσότερο
Αμερικανός από τον Ομπάμα, -
7:38 - 7:41και κατά κάποιο τρόπο,
δεν εκπλησσόμαστε που το ακούμε. -
7:41 - 7:43Ο Μακέιν είναι φημισμένος
ήρωας πολέμου -
7:43 - 7:44και πολλοί θα έλεγαν ρητά
-
7:44 - 7:47ότι έχει περισσότερο αμερικάνικο παρελθόν
από τον Ομπάμα. -
7:47 - 7:49Επίσης συνέκριναν τον Ομπάμα
-
7:49 - 7:51με τον Βρετανό Πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ,
-
7:51 - 7:53και ανακάλυψαν
ότι και ο Μπλερ θεωρούταν -
7:53 - 7:56περισσότερο Αμερικανός από τον Ομπάμα
-
7:56 - 7:58παρόλο που τα άτομα σαφώς καταλάβαιναν
-
7:58 - 8:00ότι δεν είναι καν Αμερικανός.
-
8:01 - 8:03Φυσικά αντιδρούσαν
-
8:03 - 8:05στο χρώμα δέρματος του Ομπάμα.
-
8:06 - 8:08Τα στερεότυπα και η μεροληψία
-
8:08 - 8:10έχουν πραγματικές συνέπειες
-
8:10 - 8:12τόσο ανεπαίσθητες όσο και πολύ σημαντικές.
-
8:12 - 8:14Σε μια πρόσφατη μελέτη
-
8:14 - 8:18ερευνητές έβαλαν διαφημίσεις στο eBay
για πώληση καρτών του μπέιζμπολ. -
8:18 - 8:21Μερικές κάρτες τις κρατούσαν λευκά χέρια,
-
8:21 - 8:22άλλες χέρια μαύρων ατόμων.
-
8:22 - 8:24Ήταν οι ίδιες κάρτες.
-
8:24 - 8:25Αυτές με τα χέρια μαύρων
-
8:25 - 8:27έλαβαν σημαντικά χαμηλότερες προσφορές
-
8:27 - 8:29απ' ό,τι εκείνες με τα χέρια λευκών.
-
8:29 - 8:32Σε έρευνα του πανεπιστήμιου του Στάνφορντ,
-
8:32 - 8:36ψυχολόγοι διερεύνησαν
την περίπτωση ανθρώπων -
8:36 - 8:39που είχαν καταδικαστεί για
τον φόνο κάποιου λευκού ατόμου. -
8:39 - 8:42Αποδεικνύεται ότι,
διατηρώντας τα υπόλοιπα σταθερά, -
8:42 - 8:45είναι αρκετά πιο πιθανό
να καταδικαστείτε σε θάνατο -
8:45 - 8:47εάν μοιάζετε με το άτομο στα δεξιά
-
8:47 - 8:48παρά με το άτομο στα αριστερά,
-
8:48 - 8:50και αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή
-
8:50 - 8:52το άτομο δεξιά
φαίνεται να πλησιάζει πάρα πολύ -
8:52 - 8:55το Αφροαμερικανικό πρότυπο,
-
8:55 - 8:58και αυτό προφανώς επηρεάζει
τις αποφάσεις των ανθρώπων -
8:58 - 9:00για το πώς πρέπει να του συμπεριφερθούν.
-
9:00 - 9:01Τώρα που το γνωρίζουμε αυτό,
-
9:01 - 9:02πώς το καταπολεμούμε;
-
9:02 - 9:04Υπάρχουν διάφοροι δρόμοι.
-
9:04 - 9:06Ένας είναι να επικαλεστούμε
-
9:06 - 9:08το συναίσθημα του άλλου,
-
9:08 - 9:10δηλαδή να προκαλέσουμε ενσυναίσθηση.
-
9:10 - 9:12Αυτό το κάνουμε συχνά με την αφήγηση.
-
9:12 - 9:14Έτσι εάν είστε γονιός
με φιλελεύθερες αρχές -
9:14 - 9:16και θέλετε να ενθαρρύνετε τα παιδιά σας
-
9:16 - 9:18προς τις αξίες
της μη παραδοσιακής οικογένειας, -
9:18 - 9:21δώστε τους ένα τέτοιο βιβλίο.
[Η Χέδερ έχει δύο μαμάδες] -
9:21 - 9:22Εάν είστε πιο συντηρητικοί,
-
9:22 - 9:25ίσως να τους χαρίσετε κάτι τέτοιο.
(Γέλια) -
9:25 - 9:27[Βοήθεια! Φιλελεύθεροι
κάτω από το κρεββάτι μου!] -
9:27 - 9:29Γενικά όμως η αφήγηση
μπορεί να μεταμορφώσει -
9:29 - 9:31ανώνυμους αγνώστους σε ξεχωριστά άτομα,
-
9:31 - 9:34και η ιδέα ότι νοιαζόμαστε για ανθρώπους
-
9:34 - 9:36όταν επικεντρωνόμαστε σε αυτούς ατομικά
-
9:36 - 9:39είναι ιδέα που εμφανίζεται
σε όλη την ιστορία. -
9:39 - 9:41Έτσι ο Στάλιν φαίνεται ότι είπε:
-
9:41 - 9:43«Ένας μόνο θάνατος είναι τραγωδία,
-
9:43 - 9:45ένα εκατομμύριο θάνατοι είναι στατιστική»
-
9:45 - 9:46και η Μητέρα Τερέζα είπε:
-
9:46 - 9:48«Αν κοιτάξω τη μάζα δεν θα δράσω ποτέ,
-
9:48 - 9:50εάν κοιτάξω τη μονάδα,
θα δράσω!» -
9:50 - 9:52Ψυχολόγοι το έχουν διερευνήσει.
-
9:52 - 9:53Για παράδειγμα σε μια έρευνα,
-
9:53 - 9:56δινόταν σε ανθρώπους μια λίστα με
στοιχεία για κάποια κρίση -
9:56 - 10:00και έβλεπαν πόσα χρήματα δώριζαν τα άτομα
-
10:00 - 10:02για την επίλυση της κρίσης.
-
10:02 - 10:04Στην άλλη ομάδα
δεν έδιναν καθόλου στοιχεία -
10:04 - 10:06όμως τους έλεγαν για
κάποιο συγκεκριμένο άτομο, -
10:06 - 10:08έδιναν όνομα και έδειχναν το πρόσωπό του,
-
10:08 - 10:11και αποδείχθηκε τελικά ότι έτσι δώριζαν
πολύ περισσότερα χρήματα. -
10:11 - 10:13Τίποτα από αυτά δεν είναι μυστικό
-
10:13 - 10:16για τους ανθρώπους
που ασχολούνται με φιλανθρωπίες -
10:16 - 10:18Δεν συνηθίζουν να κατακλύζουν
τους ανθρώπους -
10:18 - 10:20με στοιχεία και στατιστικές.
-
10:20 - 10:21Αντίθετα τους δείχνουν πρόσωπα,
-
10:21 - 10:22τους δείχνουν ανθρώπους.
-
10:22 - 10:25Πιθανόν,
εκφράζοντας τη συμπάθειά μας στο άτομο, -
10:25 - 10:29να επεκτείνεται και στην ομάδα
-
10:29 - 10:30που το άτομο ανήκει.
-
10:30 - 10:33Αυτή είναι η Χάριετ Μπήτσερ Στόου.
-
10:33 - 10:35Η ιστορία που θα σας πω
είναι μάλλον απόκρυφη. -
10:35 - 10:37Ο Πρόεδρος Λίνκολν την προσκάλεσε
-
10:37 - 10:40στον Λευκό Οίκο
κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου -
10:40 - 10:40και της είπε:
-
10:40 - 10:44«Ώστε εσύ είσαι η μικρή κυρία
που ξεκίνησε αυτόν τον μεγάλο πόλεμο». -
10:44 - 10:46Εννοούσε το βιβλίο της
«Η Καλύβα του Μπάρμπα-Θωμά» -
10:46 - 10:48που δεν είναι κάποιο
σπουδαίο βιβλίο φιλοσοφίας -
10:48 - 10:51ή θεολογίας ούτε καν ίσως λογοτεχνίας,
-
10:51 - 10:53όμως τα καταφέρνει εξαιρετικά
-
10:53 - 10:56να μας κάνει να μπούμε
στη θέση άλλων ανθρώπων, -
10:56 - 10:58με τους οποίους δεν θα σχολούμαστε
σε άλλη περίπτωση, -
10:58 - 11:01μας βάζει στη θέση του σκλάβου.
-
11:01 - 11:03Και αυτό θα μπορούσε
να λειτουργήσει ως καταλύτης -
11:03 - 11:05για μεγάλη κοινωνική αλλαγή.
-
11:05 - 11:07Πιο πρόσφατα,
παρατηρώντας την Αμερική -
11:07 - 11:09τις τελευταίες δεκαετίες,
-
11:09 - 11:12υπάρχουν λόγοι να πιστεύουμε ότι σειρές
όπως η εκπομπή του Μπιλ Κόσμπι -
11:12 - 11:16άλλαξαν ριζικά την Αμερικανική στάση
ως προς τους Αφροαμερικανούς, -
11:16 - 11:19Ενώ σόου όπως τα «Γουίλ και Γκρέις»
και «Μοντέρνα Οικογένεια» -
11:19 - 11:20άλλαξαν τη στάση
-
11:20 - 11:21προς τους γκέι άντρες και γυναίκες.
-
11:21 - 11:24Δεν νομίζω ότι είναι υπερβολή να πω
-
11:24 - 11:27ότι ο κύριος καταλύτης
για την αλλαγή στα ήθη της Αμερικής -
11:27 - 11:29ήταν οι κωμωδίες καταστάσεων.
-
11:29 - 11:30Όμως δεν είναι μόνο το συναίσθημα,
-
11:30 - 11:32και θα ήθελα να κλείσω
-
11:32 - 11:34κάνοντας έκκληση στη δύναμη της λογικής.
-
11:34 - 11:36Σε κάποιο σημείο του υπέροχου βιβλίου του
-
11:36 - 11:38«Οι καλές εκφάνσεις της ανθρώπινης φύσης»
-
11:38 - 11:39ο Στίβεν Πίνκερ λέει ότι,
-
11:39 - 11:42η Παλαιά Διαθήκη
λέει να αγαπάς τον πλησίον σου, -
11:42 - 11:45και η Καινή Διαθήκη
να αγαπάς τον εχθρό σου, -
11:45 - 11:47αλλά εγώ δεν αγαπώ πραγματικά κανέναν τους
-
11:47 - 11:49αλλά δεν θέλω και να τους σκοτώσω.
-
11:49 - 11:51Ξέρω ότι έχω υποχρεώσεις απέναντί τους
-
11:51 - 11:54αλλά το αίσθημα της ηθικής
και οι ηθικές μου αξίες -
11:54 - 11:56για την συμπεριφορά μου απέναντί τους
-
11:56 - 11:58δεν βασίζονται στην αγάπη.
-
11:58 - 12:01Βασίζονται στην κατανόηση
των ανθρώπινων δικαιωμάτων, -
12:01 - 12:03την πίστη ότι η ζωή τους
είναι τόσο πολύτιμη -
12:03 - 12:04όσο και η δική μου,
-
12:04 - 12:07και για να το στηρίξει αυτό
λέει μια ιστορία -
12:07 - 12:09από τον μεγάλο φιλόσοφο Άνταμ Σμιθ,
-
12:09 - 12:10Θέλω να σας πω αυτή την ιστορία,
-
12:10 - 12:12παρόλο που θα την προσαρμόσω
-
12:12 - 12:13στην σύγχρονη εποχή.
-
12:13 - 12:15Λοιπόν ο Άνταμ Σμιθ
ζητάει να φανταστείτε -
12:15 - 12:17τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων
-
12:17 - 12:19και ότι οι χιλιάδες αυτοί άνθρωποι
-
12:19 - 12:21είναι σε μια άγνωστη σε σας χώρα.
-
12:21 - 12:25Θα μπορούσε να είναι η Κίνα, η Ινδία
ή κάποια χώρα της Αφρικής. -
12:25 - 12:27Ο Σμιθ τότε ρωτάει: Πώς θα αποκριθείτε;
-
12:27 - 12:29Θα λέγατε, είναι κρίμα,
-
12:29 - 12:31και θα συνεχίζατε τη ζωή σας.
-
12:31 - 12:34Εάν τύχαινε να διαβάσετε
τους Τάιμς της Νέας Υόρκης -
12:34 - 12:37και να το ανακαλύψετε,
φυσικά αυτό μας συμβαίνει συνεχώς, -
12:37 - 12:38συνεχίζουμε τη ζωή μας.
-
12:38 - 12:40Αλλά φανταστείτε αντιθέτως,
λέει ο Σμιθ, -
12:40 - 12:42να μαθαίνατε ότι αύριο
-
12:42 - 12:44θα σας έκοβαν το μικρό σας δάχτυλο.
-
12:44 - 12:46Ο Σμιθ λέει ότι
αυτό θα σας ένοιαζε πολύ. -
12:46 - 12:48Δεν θα κοιμόσασταν εκείνη τη νύχτα
-
12:48 - 12:49και θα το σκεφτόσασταν.
-
12:49 - 12:51Έτσι προκύπτει το ερώτημα:
-
12:51 - 12:53Θα θυσιάζατε χιλιάδες ζωές
-
12:53 - 12:55για να σώσετε το μικρό σας δάχτυλο;
-
12:55 - 12:58Απαντήστε το από μέσα σας,
-
12:58 - 13:00αλλά ο Σμιθ απαντάει:
Φυσικά και όχι, -
13:00 - 13:03τι απαίσια σκέψη!
-
13:03 - 13:04Έτσι τίθεται το ερώτημα,
-
13:04 - 13:06όπως το θέτει ο Σμιθ:
-
13:06 - 13:08«Όταν τα καταπιεσμένα μας συναισθήματα
-
13:08 - 13:10είναι σχεδόν πάντα
τόσο φρικτά και εγωιστικά, -
13:10 - 13:11πώς γίνεται οι βασικές μας αρχές
-
13:11 - 13:14να'ναι τόσο συχνά
γενναιόδωρες και ευγενικές;» -
13:14 - 13:15Η απάντηση του Σμιθ είναι ότι,
-
13:15 - 13:17«Είναι η λογική, οι αρχές και η συνείδηση
-
13:17 - 13:19που μας καλούν,
-
13:19 - 13:22με φωνή ικανή να καταπλήξει
και τα πιο αλαζονικά μας πάθη, -
13:22 - 13:24και λένε ότι είμαστε ένας από το πλήθος,
-
13:24 - 13:26σε καμία περίπτωση
καλύτεροι από τον άλλο». -
13:26 - 13:29Αυτό το τελευταίο κομμάτι
συχνά περιγράφεται -
13:29 - 13:32ως η αρχή της αμεροληψίας.
-
13:32 - 13:34Η αρχή αυτή εκφράζεται
-
13:34 - 13:36στις όλες τις θρησκείες παγκοσμίως,
-
13:36 - 13:38σε όλες τις εκφάνσεις του χρυσού κανόνα,
-
13:38 - 13:41και σε όλες τις θεωρίες ηθικής
φιλοσοφίας του κόσμου, -
13:41 - 13:42που διαφέρουν σε πολλά σημεία
-
13:42 - 13:45αλλά έχουν κοινή προϋπόθεση ότι
πρέπει να κρίνουμε την ηθική -
13:45 - 13:48με κατά κάποιο τρόπο αμερόληπτη άποψη.
-
13:48 - 13:50Η καλύτερη άρθρωση αυτής της άποψης
-
13:50 - 13:53είναι για μένα πράγματι
ούτε από θεολόγο, ούτε φιλόσοφο, -
13:53 - 13:54αλλά από τον Χάμφρι Μπόγκαρτ
-
13:54 - 13:56στο τέλος της «Καζαμπλάνκα».
-
13:56 - 14:00Ναι, θα σας πω το τέλος,
λέει στην ερωμένη του -
14:00 - 14:01ότι πρέπει να χωρίσουν
-
14:01 - 14:02για το «γενικό καλό».
-
14:02 - 14:05Επίσης της λέει,
δεν θα κάνω την προφορά του, -
14:05 - 14:06«Δεν χρειάζεται και πολύ για να δεις
-
14:06 - 14:08ότι τα προβλήματα τριών ανθρώπων
-
14:08 - 14:11είναι ασήμαντα σ'αυτόν τον τρελό κόσμο».
-
14:11 - 14:14Η λογική μπορεί να υπερισχύει των παθών.
-
14:14 - 14:16Η λογική μπορεί να μας παρακινήσει
-
14:16 - 14:17να εκφράσουμε την κατανόησή μας,
-
14:17 - 14:19να γράψουμε ή να διαβάσουμε βιβλία
-
14:19 - 14:21όπως «Η καλύβα του Μπάρμπα-Θωμά».
-
14:21 - 14:23Η λογική μπορεί να μας
παρακινήσει στη δημιουργία -
14:23 - 14:26εθίμων, ταμπού και νόμων
-
14:26 - 14:27που θα μας περιορίζουν
-
14:27 - 14:29να ενεργούμε παρορμητικά
-
14:29 - 14:31όταν ως λογικά όντα νιώθουμε
-
14:31 - 14:32ότι έτσι πρέπει να γίνει.
-
14:32 - 14:35Αυτό ονομάζεται σύνταγμα.
-
14:35 - 14:37Το σύνταγμα είναι κάτι
που συστάθηκε στο παρελθόν -
14:37 - 14:38και εφαρμόζεται στο παρόν.
-
14:38 - 14:40Αυτό που λέει είναι ότι,
-
14:40 - 14:42ανεξάρτητα πόσο θα θέλαμε να επανεκλέξουμε
-
14:42 - 14:44έναν δημοφιλή πρόεδρο για τρίτη φορά,
-
14:44 - 14:46ανεξάρτητα πόσο οι λευκοί Αμερικανοί
-
14:46 - 14:50μπορεί να ήθελαν να επαναφέρουν
το θεσμό της δουλείας, δεν μπορούν. -
14:50 - 14:52Έχουμε δεσμευτεί με το σύνταγμα.
-
14:52 - 14:54Έχουμε όμως δεσμευτεί
και με άλλους τρόπους. -
14:54 - 14:57Ξέρουμε ότι όταν φτάνει η στιγμή
να επιλέξουμε κάποιον -
14:57 - 15:00για κάποια δουλειά ή για κάποιο βραβείο,
-
15:00 - 15:03προκαταβαλόμαστε έντονα
από τη φυλή τους, -
15:03 - 15:05επηρεαζόμαστε από το φύλο τους,
-
15:05 - 15:07από το πόσο ελκυστικοί είναι,
-
15:07 - 15:10και μερικές φορές μπορεί να πούμε:
«Έτσι πρέπει να είναι». -
15:10 - 15:12Όμως άλλες φορές παραδεχόμαστε το λάθος.
-
15:12 - 15:14Για να το καταπολεμήσουμε αυτό
-
15:14 - 15:17δεν κάνουμε μεγαλύτερη προσπάθεια,
-
15:17 - 15:19παρά μάλλον δημιουργούμε καταστάσεις
-
15:19 - 15:23όπου αυτές οι πηγές πληροφόρησης
δεν θα μπορούν να μας επηρεάσουν. -
15:23 - 15:24Αυτός είναι ο λόγος που ορχήστρες
-
15:24 - 15:26κάνουν οντισιόν πίσω από παραβάν,
-
15:26 - 15:28ώστε οι μόνες πληροφορίες που λαμβάνουν
-
15:28 - 15:30να είναι αυτές που πιστεύουν ότι αξίζουν.
-
15:30 - 15:33Πιστεύω ότι η προκατάληψη και η μεροληψία
-
15:33 - 15:36ουσιαστικά φανερώνουν την
δυαδικότητα της ανθρώπινης φύσης. -
15:36 - 15:40Έχουμε διαισθήσεις,
ένστικτα, συναισθήματα, -
15:40 - 15:42που επηρεάζουν την κρίση
και τις πράξεις μας -
15:42 - 15:44απέναντι στο καλό και το κακό,
-
15:44 - 15:48αλλά είμαστε επίσης ικανοί
για ορθολογική συζήτηση -
15:48 - 15:49για έξυπνο προγραμματισμό.
-
15:49 - 15:52Αυτά τα χρησιμοποιούμε
σε μερικές καταστάσεις -
15:52 - 15:54για να επιταχύνουμε,
να δυναμώνουμε τα συναισθήματά μας -
15:54 - 15:57και άλλες φορές να τα καθηλώνουμε.
-
15:57 - 15:58Και με αυτόν τον τρόπο,
-
15:58 - 16:01η λογική μας βοηθάει να δημιουργήσουμε
έναν καλύτερο κόσμο! -
16:01 - 16:02Σας ευχαριστώ.
-
16:03 - 16:05(Χειροκρότημα)
- Title:
- Μπορεί η προκατάληψη να θεωρηθεί ποτέ κάτι καλό;
- Speaker:
- Πωλ Μπλουμ
- Description:
-
Συχνά σκεφτόμαστε ότι τη μεροληψία και η προκατάληψη πηγάζουν από την άγνοια. Εν τούτοις όπως ο ψυχολόγος Πωλ Μπλουμ δείχνει, η προκατάληψη είναι συχνά κάτι το φυσιολογικό, λογικό ακόμη και ηθικό. Το μυστικό βρίσκεται στην κατανόηση της λειτουργίας των προκαταλήψεων ώστε να τις ελέγχουμε όταν κάτι πάει στραβά.
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 16:23
![]() |
Chryssa R. Takahashi approved Greek subtitles for Can prejudice ever be a good thing? | |
![]() |
Chryssa R. Takahashi edited Greek subtitles for Can prejudice ever be a good thing? | |
![]() |
Chryssa R. Takahashi edited Greek subtitles for Can prejudice ever be a good thing? | |
![]() |
Chryssa R. Takahashi edited Greek subtitles for Can prejudice ever be a good thing? | |
![]() |
Lucas Kaimaras accepted Greek subtitles for Can prejudice ever be a good thing? | |
![]() |
Lucas Kaimaras edited Greek subtitles for Can prejudice ever be a good thing? | |
![]() |
Lucas Kaimaras edited Greek subtitles for Can prejudice ever be a good thing? | |
![]() |
Lucas Kaimaras edited Greek subtitles for Can prejudice ever be a good thing? |