Nima uchun "Godoni kutish" ni o'qish kerak? - Iseult Gallaspi

To'liq darsni ko'rish: https://ed.ted.com/lessons/why-should-you-read-waiting-for-godot-iseult-gillespie
Estragon va Vladimir ismli ikki kishi qorong'ida daraxt ostida "Godo" ismli allakimni kutish uchun uchrashadilar. Shu tariqa zerikarli voqealar ketma-ketligi boshlanib, ikkisi Godo qachon keladi, nega uni kutyapmiz, aslida to'g'ri daraxt ostida kutyapmizmikin degan savollar atrofida bahslashadilar. Drama oddiy, ammo hayotiy dolzarb savolni o'rtaga tashlaydi: qahramonlar nima qilishlari kerak? Iseult Gallaspi tragikomediyani o'qishda bilishingiz kerak bo'lgan narsalar haqida so'zlaydi.
Iseult Gallaspi ma'ruzasi, rejissyor Tomas Pichardo-Espaillat.

Uvadasi chiqqan kiyimdagi
Estragon ismli

odam g'ira-shirada daraxt yonida o'tirib,
etiklarini yechishga urinardi.

Tez orada do'sti Vladimir uning

oldiga kelib, o'zi bilan o'zi
ovora og'aynisiga

Godo ismli allakimni
kutishlari kerakligini eslatadi.

Shundan so'ng zerikarli voqealar
ketma-ketligi boshlanib, qahramonlar

Godo qachon keladi,
nega uni kutyapmiz, aslida to'g'ri

daraxt ostida kutyapmizmikin
degan savollar atrofida tortishadilar.

Zamonaviy dramaturgiya qiyofasini
o'zgartirib yuborgan

asar hisoblanuvchi «Godoni kutish» syujeti

shundan boshlab tobora g'alati tus oladi.

1949-1955-yillar oralig'ida
Samuel Bekket tomonidan yozilgan asar

oddiy, ammo hayotiy dolzarb savolni
o'rtaga tashlaydi:

qahramonlar nima qilishlari kerak?

Estragon: Hech nima qilmay tura qolaylik.
Shunisi xavfsizroq.

Vladimir: Kel, kutib turamiz.
Ko'raylikchi, nima derkin.

Estragon: Kim?

Vladimir: Godo.

Estragon: Yaxshi fikr.

Bunday chunarsiz dialoglar
va takroriy muhokamalar

Ikkinchi Jahon Urushidan keyin
yuzaga kelgan

va tartibsizlik ichra
hayotiy maslagini topishni

o'zining adabiy maqsadiga aylantirgan

absurd teatrining
asosiy xususiyatlari hisoblanadi.

Absurd teatri vakillari syujet, obrazlar
va tilni bir-biridan ayiradilar,

bu bilan har birining
alohida ma'nosini topmoqchi

va sahnada ulardagi bor noaniqlikni
namoyish etmoqchi bo'ladilar.

Bu qayg'uli eshitilishi mumkin,

ammo absurd dramada
chorasizlik kulgi ostiga olinadi.

Aynan mana shu janr Bekket "ikki aktdan

iborat tragikomediya" deb tasniflagan

«Godoni kutish» asarida o'z aksini topgan.

Fojia shundaki, qahramonlar
ekzistensializmning

boshi berk ko'chasiga
kirib qoladilar: ular yashashdan

maqsadni ko'rsatishi kerak
bo'lgan noma'lum shaxsni behuda

kutadilar, ammo kutish jarayonining

o'zi ular hayotining yagona
mohiyatiga aylanadi.

Xaloskorlarini uzoq kutar ekanlar,
qahramonlar g'ussaga

beriladilar, diniy qo'rquvga tushadilar va
o'z jonlariga qasd qilish haqida

o'ylaydilar. Shunga qaramay, drama
o'ziga xos yumorga ega, obrazlarning

kulgili holati ularning nutqi
va xatti-harakatlarida

aks etadi. Dialoglar antiqa
so'z o'yinlari, qaytariqlar

va qochirimlarga to'la, harakatlanish

chog'ida esa ular masxarabozlik qiladi,
qo'shiq aytib,

raqsga tushadi va
hovliqib shlyapalarini almashadi.

Bunday vaziyatda tomoshabinlar kulishni
ham, yig'lashni

ham bilmay qoladi.
Bekket bu ikki hissiyot o'rtasida

biron bir farqni ko'rganmikin
deb o'ylab qolasiz.

Bekket Dublinda tug'ilib o'sdi,

ingliz, fransuz va italyan
tillarini o'rgandi. Parijga ko'chib

kelib, umrining katta qismini
shu yerda o'tkazdi, o'zini

dramaturgiya, nazm
va nasrga bag'ishladi.

Tilga bo'lgan kuchli muhabbatiga qaramay,

Bekket ijodiga tanaffus kiritib,

sukunatda vaqt o'tkazish uchun
doim joy topa olgan.

Absurd teatri tufayli mashhur bo'lgan

notekis bayon qilish usuli
hamda qora yumor

ijodidagi o'ziga xoslik hisoblanadi.

U, shuningdek,
sirli shaxs obrazini yaratdi

va o'z asarlari ma'nosi haqidagi
har qanday taxminlarga

munosabat bildirishdan bosh tortdi.

Bu esa tomoshabinlarni ko'proq

o'ylanishga undadi,
yozuvchining xayoliy olami

va sirli personajlariga bo'lgan
qiziqishlarini yanada oshirdi.

Hech qanday aniq ma'noning
yo'qligi dramaning

cheksiz talqinlarini
yaratishga imkon berdi.

Tanqidchilar asarni turlicha
tahlil qilishdi,

natijada kosa ostidagi nimkosa
nima ekani haqida

noaniqliklar va taxminlar paydo bo'ldi.

Uni Sovuq Urush, fashistlarga qarshi
Fransiya qarshilik harakati

va Britaniya Irlandiyani mustamlakaga
aylantirishi

masalalariga kinoya sifatida
qabul qilishdi.

Ikki qahramonning o'zaro ta'siri ham

qizg'in bahslarga sabab bo'ldi.

Ularni oxir zamondan omon qolganlar,
qariyotgan

sheriklar, ikki irodasiz do'stlar va hatto

Freyd aytgan psixikaning «Men» va «U»
shakllari timsoli sifatida qabul qilishdi.

Bekketning o'zi esa
Vladimir va Estragonning

"yarimdumaloq qattiq shlyapa kiyganiga"

ishonchi komilligini aytgan xolos.

Tanqidchilar fikri va
asabbuzar sujetga ko'ra,

obrazlar nutqi ko'pincha
bir nuqtada aylanaveradi.

Ular o'zaro tortishadi,
bir-birini masxaralaydi,

kalavaning uchini yo'qotib,
boshlagan gaplariga qaytadilar:

Vladimir: Barchasini boshidan
boshlashimiz kerak ko'rinadi.

Estragon: Qiyin bo'lmasa kerak.

Vladimir: Nimadan boshlashni
bilmasang, qiyin.

Estragon: Istagan narsangdan
boshlashing mumkin.

Vladimir: Ha, ammo sen
qaror qilishing kerak.

Bekket sahnadagi dunyo
kundalik hayotimiz singari

hamisha ham ma'no kasb
etavermasligini eslatmoqchi bo'ladi.

U haqiqat va xayolotni ham,
tanish va notanishni ham

o'zida mujassam etishi mumkin.

Mantiqiy bayon
mushohada uchun yoqimli bo'lsa-da,

yaxshi drama bizni o'ylashga…
va kutishga undaydi.