< Return to Video

Overview of Chinese History from 1911 - 1949

  • 0:01 - 0:02
    Çin tarixini yeni öyrənməyə
  • 0:02 - 0:05
    başlayanlar üçün deyə bilərəm ki,
  • 0:05 - 0:07
    Çin tarixində 20-ci əsrin birinci yarısı
  • 0:07 - 0:10
    olduqca qarışıqdır.
  • 0:10 - 0:13
    Bu videoda Çində 20-ci əsrin
  • 0:13 - 0:17
    1-ci yarısında baş verənləri
  • 0:17 - 0:20
    izah etməyə çalışacam.
  • 0:20 - 0:23
    1900-cü illərin əvvəlində Çində
  • 0:23 - 0:27
    imperiya sülalələrinin hakimiyyətinə
    son qoyulur.
  • 0:27 - 0:28
    Bu, böyük bir hadisə idi.
  • 0:28 - 0:32
    Çin minlərlə il müxtəlif sülalələr tərəfindən
  • 0:32 - 0:35
    idarə edilmişdir.
  • 0:35 - 0:38
    1900-cü illərin əvvəlində
  • 0:38 - 0:43
    Tzin sülaləsi getdikcə zəifləməyə başlayır.
  • 0:43 - 0:46
    1800-cü ilin sonlarında baş vermiş birinci
    Çin-Yapon müharibəsində
  • 0:46 - 0:50
    yaponlar onlara böyük zərbə vurmuşdu.
  • 0:50 - 0:53
    Hakimiyyətdə olan sülalənin, imperatorların
  • 0:53 - 0:55
    Çini kifayət qədər yaxşı idarə etmədiyi
  • 0:55 - 0:57
    haqqında narazılıqlar baş qaldırırdı.
  • 0:57 - 0:59
    Bunlar 1900-cü illərin əvvəllərində baş verir.
  • 0:59 - 1:01
    Dünyanın digər hissələri isə müasirləşməyə
  • 1:01 - 1:02
    davam edirdi.
  • 1:02 - 1:06
    1800-cü illərdə Çin
  • 1:06 - 1:10
    Qərb güclərindən
  • 1:10 - 1:11
    əziyyət çəkirdi.
  • 1:11 - 1:14
    Bir çox insan bunun səbəbini
  • 1:14 - 1:18
    Çinin lazımı qədər iqtisadi, siyasi və
  • 1:18 - 1:20
    texniki cəhətdən inkişaf etməməyində görürdü.
  • 1:20 - 1:23
    1911-ci ilə nəzər salaq.
  • 1:23 - 1:26
    Uçanda baş vermiş üsyan
  • 1:26 - 1:30
    Tzin sülaləsinin devrilməsinə səbəb oldu.
  • 1:30 - 1:36
    1912-ci ildə Nankində Çin Respublikasının
    əsası qoyuldu.
  • 1:36 - 1:38
    Nankin təxmini bu ərazidir.
  • 1:38 - 1:44
    Pekin Çində sülalə hakimiyyətinin mərkəz şəhəri idi.
  • 1:44 - 1:46
    Çin Respublikasının ilk müvəqqəti
  • 1:46 - 1:52
    prezidenti Sun Yatsen idi.
  • 1:52 - 1:54
    O, Tzin sülaləsinin devrilməsinə
  • 1:54 - 1:56
    səbəb olan üsyanda
  • 1:56 - 1:59
    iştirak etməmişdi.
  • 1:59 - 2:03
    O, həmin vaxt Kolorado ştatının
    Denver şəhərində idi.
  • 2:03 - 2:06
    Lakin o, hakimiyyətdəki sülaləni
  • 2:06 - 2:08
    dəfələrlə devirməyə cəhd etmiş,
  • 2:08 - 2:10
    müxalifətə kömək edən
  • 2:10 - 2:14
    qabaqcıl simalardan biri idi.
  • 2:14 - 2:17
    Sun Yatsen köhnə sülalənin generalı olan
  • 2:17 - 2:22
    Yuan Şikayın xeyrinə hakimiyyətdən imtina edir.
  • 2:22 - 2:24
    Onun özünün maraqlı bir tarixi var.
  • 2:24 - 2:28
    Sun Yatsen siyasi iddiaları olan
  • 2:28 - 2:30
    Yuan Şikayla müqavilə imzaladı.
  • 2:30 - 2:34
    Yuan Şikay Çinin
  • 2:34 - 2:37
    sonuncu imperatoru Puyini rəsmi olaraq
    məğlub edib, taxtdan devirsə,
  • 2:37 - 2:41
    prezident olmaq istədiyini bildirmişdi.
  • 2:41 - 2:43
    Sun Yatsen bununla razılaşdı.
  • 2:43 - 2:48
    Beləliklə Yuan Şikay Çin Respublikasının
  • 2:48 - 2:51
    prezidenti oldu.
  • 2:51 - 2:52
    Lakin o, bununla kifayətlənmədi.
  • 2:52 - 2:56
    O, 1915-ci ildə özünü imperator elan etdi.
  • 2:56 - 2:58
    Artıq imperatorlardan bezmiş xalq
  • 2:58 - 3:01
    bundan narazı idi.
  • 3:01 - 3:07
    O, 1916-cı ildə vəfat edir.
  • 3:07 - 3:09
    Bununla da Çində parçalanmış
  • 3:09 - 3:14
    hakimiyyət dövrü başlayır.
  • 3:14 - 3:16
    Hətta imperiya dövründə də
  • 3:16 - 3:18
    Çin ordusu birləşdirilmiş bir qurum deyildi.
  • 3:18 - 3:22
    Ordu müxtəlif bölgələrdə
    imperatora bağlı
  • 3:22 - 3:26
    müxtəlif sərkərdələr tərəfindən
    idarə edilirdi.
  • 3:26 - 3:30
    1916-cı ildə vəfat edən Yuan Şikay
  • 3:30 - 3:32
    özünü imperator elan etdikdən sonra
  • 3:32 - 3:34
    insanlar onun hakimiyyətdən
  • 3:34 - 3:37
    getməyini istəyirdilər.
  • 3:37 - 3:40
    Bu, Çində Sərkərdələr dövrünün
  • 3:40 - 3:42
    başlanğıcıdır.
  • 3:42 - 3:45
    Bu, mərkəzləşdirilmiş hakimiyyətin olmadığı
  • 3:45 - 3:48
    parçalanmış dövrdür.
  • 3:48 - 3:51
    Bu xəritəyə əsasən Sərkərdələr dövrünün
  • 3:51 - 3:53
    təxmini necə olduğunu görə bilərsiniz.
  • 3:53 - 3:55
    Bu ərazilərin hər biri müxtəlif
  • 3:55 - 3:57
    ordu hissələrinə nəzarət edən
    fərqli sərkərdələr tərəfindən
  • 3:57 - 4:00
    ifadərə edilirdi.
  • 4:00 - 4:02
    Sərkərdələr dövründə,
  • 4:02 - 4:06
    xüsusilə də 1921-ci ildə
  • 4:06 - 4:09
    Sun Yatsenin hələ də hakimiyyətə maraqlı
    olduğunu görürük.
  • 4:09 - 4:12
    O, Çində hakimiyyəti bərpa etmək,
  • 4:12 - 4:17
    Çin Respublikasını yenidən bərpa etmək üçün
  • 4:17 - 4:20
    Quançjounun cənubuna gedir və
  • 4:20 - 4:24
    orada inqilabi hökümət
  • 4:24 - 4:26
    tərtib edir.
  • 4:26 - 4:28
    Həmin şəhər burada yerləşir.
  • 4:28 - 4:32
    Lakin 1925-ci ildə xərçəng xəstəliyindən
    vəfat edir.
  • 4:32 - 4:39
    Onun başlatdığı hərəkat
  • 4:39 - 4:43
    Qominda hərəkatı adlanırdı.
  • 4:43 - 4:44
    Gəlin bunu yazaq.
  • 4:54 - 4:56
    Ondan sonra hakimiyyət
  • 4:56 - 5:00
    Çan Kayşiyə keçir.
  • 5:00 - 5:02
    Hakimiyyətin Çan Kayşiyə
  • 5:02 - 5:03
    keçməyinin səbəbi o idi ki,
  • 5:03 - 5:06
    Çan Kayşi Qomindan hərbi qüvvələrinin
  • 5:06 - 5:10
    böyük hissəsinə nəzarət edirdi.
  • 5:10 - 5:13
    Bu dövr yeni yaranan Çin Vətəndaş Müharibəsinin
  • 5:13 - 5:15
    ilkin dövrləri hesab edilə bilər.
  • 5:15 - 5:23
    Çünki 1921-ci ildən Sun Yatsenin ölümünə qədər
  • 5:23 - 5:25
    Çin millətçiləti,
  • 5:25 - 5:28
    Qomindan,
  • 5:28 - 5:32
    Sovet İttifaqı və Çin Kommunist partiyası arasında
    əməkdaşlıqlar var idi.
  • 5:32 - 5:34
    Onlar vahid Çin formalaşdırmağın yollarını
  • 5:34 - 5:37
    müzakirə etmək üçün əməkdaşlıq edirdilər.
  • 5:37 - 5:42
    Lakin Sun Yatsenin vəfatından sonra
  • 5:42 - 5:45
    hakimiyyət Çan Kayşiyə keçir və
  • 5:45 - 5:48
    o, hakimiyyəti möhkəmləndirməyə çalışır.
  • 5:48 - 5:50
    O, ilk andan etibarən kommunistlərlə
  • 5:50 - 5:52
    düşmənçilik etməmək qərarına gəlir.
  • 5:52 - 5:56
    1927-ci ilə qədər o,
  • 5:56 - 6:02
    Çinin qalan hissələrini birləşdirib,
    mərkəzləşdirilmiş hakimiyyət
  • 6:02 - 6:03
    qurmağa çalışır,
  • 6:03 - 6:05
    hakimiyyəti möhkəmləndirir.
  • 6:05 - 6:08
    Lakin o, kommunistləri də təqib etməyə başlayır.
  • 6:08 - 6:12
    Çan Kayşi 1927-ci ildə kommunistləri
  • 6:12 - 6:13
    təqib etməyə başlayır.
  • 6:13 - 6:15
    Kommunistlər iddia edirdi ki,
  • 6:15 - 6:18
    onlar Sun Yatsenin əsasını qoyduğu
  • 6:18 - 6:21
    ideyaların davamçılarıdır.
  • 6:21 - 6:24
    Qomindanın rəhbəri Çan Kayşi isə
  • 6:24 - 6:28
    özlərini Çin Respublikasının əsasını qoyan
  • 6:28 - 6:31
    Sun Yatsenin davamçıları hesab edirdi.
  • 6:31 - 6:37
    1927-ci ildə Çində Vətəndaş Müharibəsi
  • 6:37 - 6:37
    başladı.
  • 6:37 - 6:40
    Bu, Qomindanın hakimiyyəti möhkəmləndirmək
  • 6:40 - 6:42
    məqsədi ilə sərkərdələri birləşdirməyə
  • 6:42 - 6:43
    çalışdığı və Kommunist Partiyasını
  • 6:43 - 6:47
    təqib etdiyi dövrdür.
  • 6:47 - 6:49
    Bütün bunlar baş verdiyi dövrdə,
  • 6:49 - 6:53
    1930-cu illərin əvvəllərində
  • 6:53 - 6:56
    Yaponiya Çin ərazilərini
  • 6:56 - 6:59
    işğal etmək istəyirdi.
  • 6:59 - 7:01
    Onlar 1800-cü illərin sonunda
  • 7:01 - 7:03
    I Çin - Yapon müharibəsi zamanı Tayvan adı ilə
  • 7:03 - 7:07
    tanınan Formosa və Koreyanı işğal etmişdi.
  • 7:07 - 7:16
    1931-ci ildə Yaponlar
    Mançuriyaya hücuma keçdilər.
  • 7:16 - 7:20
    Bununla da Yaponların Çinə
  • 7:20 - 7:24
    bir neçə il davam edəcək hücumlarının
    əsası qoyuldu.
  • 7:24 - 7:27
    Bütün bu hadisələr 1937-ci ilə qədər
    davam etdi.
  • 7:27 - 7:29
    Həmin il Yaponiya və Çin arasında
  • 7:29 - 7:33
    rəsmi hərtərəfli müharibə elan edildi.
  • 7:33 - 7:35
    Bu xəritədə Yaponiyanın
  • 7:35 - 7:40
    nəzarətində olan əraziləri görə bilərsiniz.
  • 7:40 - 7:43
    II Dünya Müharibəsi Şərqi Asiyada
  • 7:43 - 7:49
    Yaponiya və Çin arasında baş vermiş
    Çin - Yapon müharibəsinin bir hissəsi idi.
  • 7:49 - 7:52
    II Dünya Müharibəsi rəsmi formada başlamazdan əvvəl
  • 7:52 - 7:56
    Yaponiya Çinin əhəmiyyətli
  • 7:56 - 7:59
    ərazilərini işğal etmişdi.
  • 7:59 - 8:01
    Bunlar baş verdiyi dövrdə,
  • 8:01 - 8:05
    yaponlar 1934-cü ildə Mançuriyaya hücum edərkən,
  • 8:05 - 8:08
    Qomindan, Çan Kayşinin rəhbərlik etdiyi
    Millətçi Partiyası
  • 8:08 - 8:11
    kommunistləri təqib edirdi.
  • 8:11 - 8:17
    1934-cü ildə Çan Kayşi qələbə qazanmaq üzərə idi.
  • 8:17 - 8:21
    Kommunistlər
    məğlubiyyətə çox yaxın idi.
  • 8:21 - 8:23
    Onlar Millətçi Partiyası tərəfindən
    mühasirəyə alınmışdı.
  • 8:23 - 8:26
    Həmin dövrdə Çin tarixinin ən məşhur
  • 8:26 - 8:29
    hadisələrindən biri hesab edilən
    Uzun Yürüş baş verdi.
  • 8:29 - 8:31
    Çin Kommunist Partiyası qoşunları
  • 8:31 - 8:35
    Çinin şimal-qərb ərazisinə doğru
  • 8:35 - 8:38
    son dərəcə çətin və uzun yürüş başlatdılar.
  • 8:38 - 8:42
    Burada həmin Uzun Yürüşün
    xəritəsini görə bilərsiniz.
  • 8:42 - 8:46
    1934-cü ildə Çin Kommunist Partiyası
  • 8:46 - 8:48
    məğlub olmaq üzərə idi.
  • 8:48 - 8:51
    Uzun Yürüş zamanı kommunistlərə
  • 8:51 - 8:56
    Mao Zedonq rəhbərlik edirdi.
  • 8:56 - 8:58
    Çinin şimal-qərbinə istiqamətlənmiş
  • 8:58 - 9:00
    Uzun Yürüş zamanı nümayiş etdirdiyi
  • 9:00 - 9:03
    rəhbərliyə görə o,
  • 9:03 - 9:06
    Çin Kommunist Partiyasına nəzarəti
    ələ keçirdi.
  • 9:06 - 9:10
    Baş verənləri qısaca nəzərdən keçirək.
    Çin - Yapon müharibəsi
  • 9:10 - 9:13
    baş verir, II Dünya Müharibəsi başlayır,
  • 9:13 - 9:16
    Yaponiyanın Pörl-Harbora hücumundan sonra
  • 9:16 - 9:19
    ABŞ müttəfiqlərin tərəfində
    müharibəyə daxil olur.
  • 9:19 - 9:25
    1945-ci ildə
  • 9:25 - 9:28
    Hiroşima və Naqasakiyə
  • 9:28 - 9:31
    atom bombası atılır.
  • 9:31 - 9:36
    Bununla da Yaponiya
    II Dünya Müharibəsində məğlub olur.
  • 9:36 - 9:39
    Bu məqamda iki partiya arasında yenidən
  • 9:39 - 9:41
    geniş miqyaslı vətəndaş müharibəsi başlayır.
  • 9:41 - 9:46
    1927-ci ildə başlayan Vətəndaş Müharibəsi
    davam edir.
  • 9:46 - 9:49
    Yaponiya Çin xalqını, təbii ehtiyatlarını
  • 9:49 - 9:53
    ələ keçirmək məqsədi ilə Çinə
  • 9:53 - 9:57
    hücum etdikdə, iki partiya öz aralarındakı müharibəyə
  • 9:57 - 9:59
    fasilə verərək, ortaq düşmənləri olar
  • 9:59 - 10:01
    Yaponiya ilə vuruşurdular.
  • 10:01 - 10:05
    1945-ci ildə II Dünya Müharibəsi bitdikdə,
  • 10:05 - 10:07
    yaponlar məğlub olduqda,
  • 10:07 - 10:09
    Çin Kommunist Partiyası və Qomindan arasında
  • 10:09 - 10:10
    yenidən geniş miqyaslı
  • 10:10 - 10:12
    vətəndaş müharibəsi başladı.
  • 10:12 - 10:15
    Bu, tarixdəki ən böyük dönüşlərdən biridir.
  • 10:15 - 10:19
    1934 - 1935-ci illərdə məğlubiyyətə çox
    yaxın olan
  • 10:19 - 10:20
    Çin Kommunist Partiyası yenidən
    mübarizəyə qayıtmışdı.
  • 10:20 - 10:24
    Onlar geriyə çəkilməyə məcbur olmuşdular,
  • 10:24 - 10:25
    lakin dönüş edə bildilər.
  • 10:25 - 10:28
    Onların geri dönüşlərinin
  • 10:28 - 10:31
    uğurlu alınmasının səbəbi haqqında
    bir neçə nəzəriyyə var.
  • 10:31 - 10:34
    Kommunistlər kənd əhalisindən
  • 10:34 - 10:35
    çox dəstək alırdılar.
  • 10:35 - 10:37
    Onlar Qomindana nəzərən daha çox
  • 10:37 - 10:38
    dəstək ala bilmişdi.
  • 10:38 - 10:41
    Bu haqda növbəti videolarda danışarıq.
  • 10:41 - 10:44
    1949-cu ildə onlar
  • 10:44 - 10:47
    Çan Kayşini və Qomindanı məğlub etdilər,
  • 10:47 - 10:54
    Qomindanı Tayvanı qaytarmağa
    məcbur edib,
  • 10:54 - 10:57
    orada hökümət tərtib etdilər.
  • 10:57 - 10:59
    Beləliklə 1949-cu ilə
  • 10:59 - 11:02
    Çin Kommunist Partiyası tərəfindən
  • 11:02 - 11:06
    Çin Xalq Respublikası yaradıldı.
Title:
Overview of Chinese History from 1911 - 1949
Description:
more » « less
Video Language:
English
Team:
Khan Academy
Duration:
11:07

Azerbaijani subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.