Η ομορφιά του να είσαι απροσάρμοστος

Προς εκείνους που δεν αισθάνονται πως ανήκουν κάπου: υπάρχει τόση ομορφιά στο να είσαι απροσάρμοστος. Η συγγραφέας Λίντια Γιακνέβιτς μοιράζεται μαζί μας το αλλοπρόσαλλο ταξίδι της, μέσα από αναμνήσεις ιστοριών για την απώλεια, τη ντροπή και την αργή διαδικασία της αποδοχής του εαυτού. «Ακόμα και στη χειρότερη στιγμή της αποτυχίας σου, είσαι όμορφος», μας λέει. «Δεν το ξέρεις ακόμα, αλλά έχεις την ικανότητα να επαναπροσδιορίσεις τον εαυτό σου, ασταμάτητα. Αυτή είναι η ομορφιά σου».

Ξέρω ότι το TED έχει να κάνει
με σημαντικά πράγματα,

όμως θέλω να σας μιλήσω
για κάτι πολύ μικρό.

Τόσο μικρό, που είναι μια μόνο λέξη.

Η λέξη είναι, «απροσάρμοστος».

Είναι μια από τις αγαπημένες μου λέξεις
γιατί είναι κυριολεκτική.

Είναι το άτομο που δεν μπόρεσε
να προσαρμοστεί.

Ή το άτομο που δεν προσαρμόζεται καλά.

Ή αυτό: «Το άτομο που δεν προσαρμόζεται
σε νέες καταστάσεις και νέα περιβάλλοντα».

Είμαι ο ορισμός της απροσάρμοστης.

Και είμαι εδώ για τους υπόλοιπους
απροσάρμοστους σε αυτή την αίθουσα,

καθώς δεν είμαι ποτέ η μόνη.

Θα σας πω μια ιστορία για απροσάρμοστους.

Κάπου γύρω στα 30,

το όνειρό μου να γίνω συγγραφέας,
έφτασε στο κατώφλι μου.

Για την ακρίβεια, έφτασε με το ταχυδρομείο

με τη μορφή μιας επιστολής
που έλεγε ότι είχα κερδίσει

σε έναν σημαντικό διαγωνισμό λογοτεχνίας,
με ένα διήγημα που είχα γράψει.

Αυτό το διήγημα αφορούσε στη ζωή μου
ως αθλήτρια της κολύμβησης,

τη χάλια ζωή που είχα στο σπίτι μου,

και λίγο το πώς το πένθος και η απώλεια
μπορούν να σε τρελάνουν.

Το βραβείο ήταν ένα ταξίδι στη Νέα Υόρκη

για να γνωρίσω σπουδαίους εκδότες,
ατζέντηδες και άλλους συγγραφείς.

Αυτό είναι το όνειρο
κάθε ανερχόμενου συγγραφέα, σωστά;

Ξέρετε τι έκανα τη μέρα
που το γράμμα έφτασε στο σπίτι μου;

Επειδή είμαι αυτή που είμαι,

έβαλα το γράμμα
πάνω στο τραπέζι της κουζίνας,

έβαλα σε ένα τεράστιο ποτήρι
βότκα, πάγο και λεμόνι,

και έκατσα εκεί όλη τη μέρα,
φορώντας μόνο τα εσώρουχά μου,

απλά κοιτάζοντας το γράμμα.

Σκεφτόμουν με πόσους τρόπους
είχα ήδη καταστρέψει τη ζωή μου.

Ποια στο διάολο ήμουν εγώ
που θα πήγαινα στη Νέα Υόρκη

για να υποκριθώ πως ήμουν συγγραφέας;

Ποια ήμουν;

Θα σας πω.

Ήμουν μια απροσάρμοστη.

Όπως χιλιάδες άλλα παιδιά,

προερχόμουν από ένα
κακοποιητικό περιβάλλον

απ' το οποίο παραλίγο
να μην έβγαινα ζωντανή.

Είχα ήδη δύο αποτυχημένους γάμους
στο ιστορικό μου.

Είχα παρατήσει το πανεπιστήμιο,
όχι μια φορά, αλλά δύο,

και ίσως και μια τρίτη φορά
για την οποία δεν θα σας μιλήσω.

(Γέλια)

Είχα βρεθεί σε κέντρο
αποτοξίνωσης για χρήση ουσιών

και έκανα δύο φορές
υπέροχες διακοπές στη φυλακή.

Οπότε βρίσκομαι στη σωστή σκηνή.

(Γέλια)

Νομίζω, όμως, ότι η πραγματική αιτία
που ήμουν απροσάρμοστη,

ήταν πως η κόρη μου πέθανε
τη μέρα που γεννήθηκε

και δεν είχα ακόμα βρει
τον τρόπο να ζήσω μ' αυτό.

Αφότου πέθανε η κόρη μου,
πέρασα αρκετό καιρό άστεγη,

ζώντας κάτω από μια γέφυρα,

σε μια κατάσταση σαν ζόμπι,
λόγω του πόνου και της απώλειας

που κάποιοι από εμάς
συναντάμε στην πορεία μας.

Μπορεί και όλοι, αν ζήσουμε αρκετά.

Ξέρετε, οι άστεγοι είναι κάποιοι
από τους πιο ηρωικούς απροσάρμοστους

επειδή κάποτε ήταν σαν κι εμάς.

Όπως βλέπετε, ήμουν απροσάρμοστη
σχεδόν σε όλες τις κατηγορίες:

ως κόρη, σύζυγος, μητέρα, φοιτήτρια.

Και το όνειρο να γίνω συγγραφέας

ήταν, στην πραγματικότητα,
σαν ένα πετραδάκι θλίψης στο λαιμό μου.

Παρ' όλο που ήμουν αυτή που ήμουν,
μπήκα στο αεροπλάνο

και πέταξα στη Νέα Υόρκη,

εκεί που βρίσκονται οι συγγραφείς.

Φίλοι απροσάρμοστοι, σχεδόν μπορώ να δω
τα κεφάλια σας να φωτίζονται.

Μπορώ να σας ξεχωρίσω μέσα σε μια αίθουσα.

Στην αρχή, θα σας άρεσε πολύ.

Μπορούσες να διαλέξεις τρεις διάσημους
συγγραφείς που ήθελες να γνωρίσεις,

και κάτι τύποι πήγαιναν
και τους έβρισκαν για σένα.

Διέμενες στο ξενοδοχείο Γράμερσι Παρκ

και έπινες ουίσκι αργά τη νύχτα
μαζί με άνετους, έξυπνους ψωνισμένους.

Και μπορούσες να το παίξεις κι εσύ
άνετος, έξυπνος και ψώνιο.

Σου γνώριζαν ένα σωρό εκδότες,
συγγραφείς και ατζέντηδες

σε πολυτελή γεύματα και δείπνα.

Ρωτήστε με πόσο πολυτελή.

Κοινό: Πόσο πολυτελή;

Λίντια Γιακνέβιτς: Ομολογώ:
Έκλεψα τρεις λινές πετσέτες-

(Γέλια)

από τρία διαφορετικά εστιατόρια.

Και έκρυψα κι έναν κατάλογο
μέσα στο παντελόνι μου.

(Γέλια)

Ήθελα απλώς μερικά αναμνηστικά,
ώστε όταν θα γυρνούσα σπίτι μου,

να πιστέψω ότι πράγματι
μου είχαν συμβεί όλα αυτά.

Ξέρετε...

Οι τρεις συγγραφείς που ήθελα να γνωρίσω

ήταν η Κάρολ Μάσο,
η Λιν Τίλμαν και η Πέγκι Φέλαν.

Δεν είναι διάσημες συγγραφείς μπεστ σέλερ,

αλλά για μένα ήταν συγγραφείς-τιτάνες.

Η Κάρολ Μέισο έγραψε το βιβλίο

που αργότερα έγινε για μένα
η βίβλος της τέχνης.

Η Λιν Τίλμαν μου έδωσε
την άδεια να πιστέψω

ότι υπήρχε η πιθανότητα οι ιστορίες μου
να γίνουν μέρος αυτού του κόσμου.

Και η Πέγκι Φέλαν μου υπενθύμησε

ότι ο εγκέφαλός μου μπορεί να ήταν
πιο σημαντικός από τα στήθη μου.

Δεν ήταν συγγραφείς της μόδας,

αλλά χάραζαν τη δική τους διαδρομή

μέσα από τις ιστορίες τους.

Μου αρέσει να το σκέφτομαι σαν το νερό
που διασχίζει το Γκραν Κάνιον.

Κόντεψα να σκάσω από τη χαρά μου
που μπόρεσα να περάσω χρόνο

μ' αυτές τις τρεις
πενήντα-κάτι συγγραφείς.

Και ο λόγος που κόντεψα
να σκάσω από τη χαρά μου,

ήταν επειδή δεν είχα γνωρίσει ποτέ
τέτοια χαρά.

Δεν είχα βρεθεί ποτέ
σ' ένα τέτοιο χώρο.

Η μητέρα μου δεν είχε πάει πανεπιστήμιο,

και η δημιουργική μου καριέρα,
μέχρι εκείνη τη στιγμή,

ήταν ένα μικρό, θλιβερό, πράγμα
που πέθανε μόλις γεννήθηκε.

Κατά κάποιο τρόπο, ήθελα να πεθάνω εκεί,
τις πρώτες νύχτες στη Νέα Υόρκη.

Ήμουν κάπως σαν: «Σκοτώστε με τώρα.
Είμαι καλά. Είναι τέλεια εδώ».

Μερικοί από εσάς
θα καταλάβετε τι συνέβη μετά.

Πρώτα με πήγαν στα γραφεία
της Φαράρ, Στράους και Ζιρού.

Ήταν ο εκδοτικός οίκος των ονείρων μου.

Θέλω να πω, ήταν οι εκδότες
του Τ.Σ. Έλιοτ και του Φλάνερι Ο' Κόνορ!

Ο υπεύθυνος των εκδόσεων κάθισε μαζί μου,
και μου μιλούσε για αρκετή ώρα,

προσπαθώντας να με πείσει
ότι είχα ένα βιβλίο μέσα μου

για τη ζωή μου ως κολυμβήτρια.

Ξέρετε, κάτι σαν αυτοβιογραφία.

Όλη την ώρα που μου μιλούσε,

καθόμουν εκεί και χαμογελούσα,
νεύοντας σαν μια παράλυτη ηλίθια,

με τα χέρια σταυρωμένα,

ενώ τίποτα, απολύτως τίποτα,
δεν έβγαινε από το στόμα μου.

Έτσι, στο τέλος, με χτύπησε στον ώμο,

όπως θα έκανε ένας προπονητής κολύμβησης.

Μου ευχήθηκε καλή τύχη,

μου έδωσε μερικά δωρεάν βιβλία,

και με οδήγησε στην πόρτα.

Μετά με πήγαν στα γραφεία
της Γ. Γ. Νόρτον,

όπου ήμουν σίγουρη
πως θα με έδιωχναν από το κτίριο

μόνο και μόνο επειδή φορούσα Ντοκ Μάρτενς.

Αλλά αυτό δεν συνέβη.

Να βρίσκεσαι στα γραφεία της Νόρτον

ήταν σαν να άπλωσες
το χέρι σου προς το νυχτερινό ουρανό

και να έπιασες το φεγγάρι,

την ώρα που τα αστέρια
κεντούσαν τ΄όνομά σου

πάνω απ' όλο τον κόσμο.

Τόσο σπουδαίο ήταν αυτό για μένα.
Το πιάνετε;

Η υπεύθυνη των εκδόσεων,
η Κάρολ Χουκ Σμιθ,

έσκυψε προς το μέρος μου,

κοιτάζοντάς με μ'εκείνα τα μεγάλα μάτια
που έβγαζαν σπίθες και μου είπε,

«Λοιπόν, στείλε μου κάτι άμεσα!»

Οι περισσότεροι άνθρωποι,
ειδικά οι άνθρωποι του TED,

θα είχαν τρέξει στο ταχυδρομείο, σωστά;

Μου πήρε πάνω από μια δεκαετία
για να αρχίσω έστω και να φαντάζομαι

να βάζω κάτι σε φάκελο
και να κολλάω γραμματόσημο.

Το τελευταίο βράδυ,

έκανα μια παρουσίαση
στην Εθνική Λέσχη Ποίησης,

και στο τέλος της ανάγνωσης,

η Κάθριν Κίντι, του πρακτορείου συγγραφέων
Κίντι, Χόιτ και Πικάρ,

ήρθε προς το μέρος μου,
έσφιξε το χέρι μου,

και προσφέρθηκε επιτόπου
να με εκπροσωπήσει.

Στεκόμουν εκεί, σαν να είχα κουφαθεί.

Σας έχει συμβεί ποτέ αυτό;

Και κόντεψα να βάλω τα κλάματα,

επειδή όλοι σε εκείνη την αίθουσα
ήταν ντυμένοι τόσο όμορφα,

και το μόνο που μπόρεσα να ξεστομίσω ήταν,

«Δεν ξέρω. Πρέπει να το σκεφτώ».

Κι εκείνη μου είπε, «Εντάξει τότε».
Και έφυγε.

Τόσα χέρια ανοιχτά για μένα,

κι εκείνο το μικρό, θλιβερό πετραδάκι
ακόμα στο λαιμό μου...

Βλέπετε, προσπαθώ να σας πω κάτι
για τους ανθρώπους σαν κι εμένα.

Εμείς οι απροσάρμοστοι, δεν ξέρουμε πάντα
πώς να ελπίζουμε ή πώς να πούμε ναι

ή πώς να αδράξουμε τις ευκαιρίες,

ακόμα κι όταν είναι μπροστά στα μάτια μας.

Κουβαλάμε μια ντροπή.

Ντρεπόμαστε που θέλουμε κάτι καλό.

Ντρεπόμαστε όταν αισθανόμαστε καλά.

Ντρεπόμαστε γιατί δεν πιστεύουμε
ότι αξίζουμε να βρισκόμαστε στον ίδιο χώρο

με τους ανθρώπους που θαυμάζουμε.

Αν μπορούσα, θα πήγαινα πίσω στο χρόνο
και θα εκπαίδευα τον εαυτό μου.

Θα γινόμουν σαν εκείνες τις πενήντα-κάτι
γυναίκες που με βοήθησαν.

Θα δίδασκα στον εαυτό μου
πώς να επιθυμεί πράγματα,

πώς να παίρνει θέση, πώς να τα ζητάει.

Θα του έλεγα, «Εσύ! Ναι, εσύ!
Ανήκεις κι εσύ σ'αυτό το χώρο!

Το φως φωτίζει όλους μας,

και δεν είμαστε τίποτα χωρίς τους άλλους».

Αν' αυτού, πέταξα πίσω στο Όρεγκον,

και καθώς άρχισαν να φαίνονται ξανά
τα λιβάδια και η βροχή,

έπινα απλώς πολλά μπουκαλάκια
αυτολύπησης στο αεροπλάνο.

Σκεφτόμουν ότι αν ήμουν συγγραφέας,
ήμουν μια απροσάρμοστη συγγραφέας.

Αυτό που θέλω να πω,
είναι ότι πήγα πίσω στο Όρεγκον,

χωρίς κάποιο συμβόλαιο,
χωρίς να έχω ατζέντη,

μόνο με το μυαλό και την καρδιά μου
γεμάτα με την ανάμνηση

που είχα καθίσει τόσο κοντά
σε αυτές τις υπέροχες συγγραφείς.

Η μνήμη ήταν το μόνο βραβείο
που επέτρεψα στον εαυτό μου.

Και παρ' όλα αυτά,
στο σπίτι μου, στα σκοτεινά,

φορώντας πάλι τα εσώρουχά μου,

μπορούσα ακόμα να ακούω τις φωνές τους.

Έλεγαν, «Να μην ακούς κανέναν
που προσπαθεί να σε σωπάσει

ή να αλλάξει την ιστορία σου».

Έλεγαν, «Δώσε φωνή στην ιστορία
που μόνο εσύ ξέρεις πώς να την πεις».

Έλεγαν, «Μερικές φορές,
να πεις την ιστορία σου

είναι αυτό που θα σου σώσει τη ζωή».

Τώρα, όπως βλέπετε,
είμαι εγώ η γυναίκα των πενήντα-κάτι.

Και είμαι συγγραφέας.

Και είμαι μητέρα.

Και έγινα καθηγήτρια.

Μαντέψτε ποιοι είναι
οι αγαπημένοι μου μαθητές.

Παρ' όλο που αυτό δεν έγινε τη μέρα

που το γράμμα των ονείρων μου
έφτασε με το ταχυδρομείο,

τελικά έγραψα μια αυτοβιογραφία
με τίτλο, «Το Χρονικό του Νερού».

Έχει ιστορίες για τις φορές που έπρεπε
να επαναπροσδιορίσω τον εαυτό μου,

μέσα από τα ερείπια των επιλογών μου.

Τις ιστορίες του πώς
οι φαινομενικές αποτυχίες μου

ήταν, στην πραγματικότητα,
ένα παράξενο πέρασμα προς κάτι όμορφο.

Το μόνο που είχα να κάνω
ήταν να δώσω φωνή στην ιστορία.

Υπάρχει ένας μύθος
στους περισσότερους πολιτισμούς,

για το πώς ν' ακολουθείς τα όνειρά σου.

Ονομάζεται το ταξίδι του ήρωα.

Όμως προτιμώ έναν διαφορετικό μύθο

που βρίσκεται κάπου δίπλα στον άλλο,
ή από κάτω του.

Ονομάζεται ο μύθος του απροσάρμοστου.

Και πάει κάπως έτσι:

Ακόμα και την ώρα που αποτυγχάνεις,

ακριβώς και τότε, είσαι όμορφος.

Δεν το ξέρεις ακόμα,

αλλά έχεις την ικανότητα
να επαναπροσδιορίσεις τον εαυτό σου,

ασταμάτητα.

Αυτή είναι η ομορφιά σου.

Μπορεί να είσαι μέθυσος,
μπορεί να σε έχουν κακοποιήσει,

μπορεί να έχεις κάνει φυλακή,
μπορεί να είσαι άστεγος,

μπορεί να χάσεις όλα τα χρήματά σου,
τη δουλειά σου ή τον άντρα σου

ή τη γυναίκα σου, ή το χειρότερο:
ένα παιδί.

Μπορεί να χάσεις ακόμα και τα λογικά σου.

Μπορεί να στέκεσαι
εν μέσω της αποτυχίας σου,

και πάλι, είμαι εδώ
μόνο και μόνο για να σου πω

ότι είσαι τόσο όμορφος!

Η ιστορία σου αξίζει να ακουστεί,

επειδή εσύ, σπάνιε
και μοναδικέ απροσάρμοστε,

εσύ, το νέο είδος,

είσαι ο μόνος σε αυτή την αίθουσα

που μπορεί να πει την ιστορία
όπως θα την έλεγες εσύ.

Κι εγώ θα σε ακούσω.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)