< Return to Video

Zaman algısı üzerine bir deney - Matt Danzico

  • 0:14 - 0:16
    Merhaba insanlar.
  • 0:16 - 0:18
    Benim adım Matt
  • 0:18 - 0:19
    ve önümüzdeki birkaç dakika boyunca
  • 0:19 - 0:22
    beni dinleyeceksiniz.
  • 0:22 - 0:25
    Ha, ha, ha, ha, ha.
  • 0:25 - 0:27
    Pardon. Şaka yapıyordum.
  • 0:29 - 0:32
    İşte benim normal sesim.
  • 0:32 - 0:33
    Daha önce bilgisayardan gelen
  • 0:33 - 0:36
    bir sesin komutlarını
    takip etmiş miydin?
  • 0:36 - 0:38
    Etmedin mi? Harika!
  • 0:38 - 0:40
    Seninle bir deney yapmak istiyorum
  • 0:40 - 0:43
    ama deneyin içeriği hakkında
    bir şey söyleyemem,
  • 0:43 - 0:44
    çünkü eğer söylersem,
  • 0:44 - 0:45
    işe yaramayabilir.
  • 0:45 - 0:47
    Bana güven.
  • 0:47 - 0:49
    Her şey az sonra
    anlamlı hale gelecek,
  • 0:49 - 0:50
    umarım.
  • 0:50 - 0:52
    Eğer oturuyorsan
  • 0:52 - 0:54
    ayağa kalk ve sandalyeden
    biraz uzaklaş.
  • 0:54 - 0:57
    Biraz sonra seni hareket ettireceğim,
  • 0:57 - 0:59
    bu yüzden kendine yer aç.
  • 0:59 - 1:01
    Birkaç eşyanın yerini
    değiştirmen mi gerekiyor?
  • 1:01 - 1:02
    Tamam, acelemiz yok.
  • 1:02 - 1:04
    Beklerim.
  • 1:05 - 1:06
    Ben "üç" deyince
  • 1:06 - 1:08
    tek ayak üzerinde
    zıplamaya başlayacaksın.
  • 1:08 - 1:10
    Hazır mısın?
  • 1:10 - 1:11
    Bir,
  • 1:11 - 1:13
    iki,
  • 1:13 - 1:14
    üç!
  • 1:14 - 1:15
    Zıpla,
  • 1:15 - 1:16
    zıpla,
  • 1:16 - 1:16
    zıpla,
  • 1:16 - 1:18
    zıpla,
  • 1:18 - 1:19
    zıpla.
  • 1:19 - 1:20
    Çok güzel!
  • 1:20 - 1:22
    Şimdi zıplamaya devam ederken
  • 1:22 - 1:25
    köpek gibi havlamaya da başla.
  • 1:25 - 1:26
    Hav, hav;
  • 1:26 - 1:28
    hav, hav;
  • 1:28 - 1:30
    hav, hav.
  • 1:30 - 1:32
    İşte böyle!
  • 1:32 - 1:33
    Birkaç defa daha.
  • 1:33 - 1:36
    Hav, hav, hav.
  • 1:36 - 1:37
    Ve üç,
  • 1:37 - 1:38
    iki,
  • 1:38 - 1:39
    bir,
  • 1:39 - 1:40
    dur!
  • 1:40 - 1:43
    Rahatla, oturup biraz dinlen.
  • 1:43 - 1:45
    Şimdi, benim "Başla" komutumla
    tek ayak üzerinde
  • 1:45 - 1:47
    zıplamaya başladığın andan
  • 1:47 - 1:49
    "dur!" dediğim ana kadar
  • 1:49 - 1:50
    geçen süreyi düşünmeni istiyorum.
  • 1:50 - 1:52
    Bir tahmin yap.
  • 1:52 - 1:56
    Bu sürenin net saniye ya da
    dakika tahminini bekliyorum.
  • 1:56 - 1:58
    Şimdi, bu sayıyı bir kağıda yaz.
  • 2:00 - 2:01
    Yazdın mı?
  • 2:01 - 2:05
    Geçen süre tam olarak 26 saniyeydi.
  • 2:05 - 2:06
    Daha fazla mı hesapladın?
  • 2:06 - 2:08
    Büyük ihtimalle.
  • 2:08 - 2:10
    Peki, neden hata yaptın?
  • 2:10 - 2:13
    Hatanın nedeni zaman algısıydı.
  • 2:13 - 2:16
    Zaman hakkında şaşırtıcı derecede
    isabetli tahminler yapabilsek de
  • 2:16 - 2:19
    yeni, alışılmadık ya da dinamik
    bir deneyim esnasında,
  • 2:19 - 2:21
    tek ayak üstünde zıplamak,
  • 2:21 - 2:23
    bilgisayardan gelen
    bir sesin komutlarını takip etmek,
  • 2:23 - 2:26
    ya da uçaktan atlamak gibi anlarda
  • 2:26 - 2:29
    geçen süreleri genelde
    yanlış tahmin ederiz.
  • 2:29 - 2:31
    Yani, eğer ilk defa
    bungee jumping yaptığında
  • 2:31 - 2:35
    aşağıya iniş süren sana
    10 saniye gibi gelse de
  • 2:35 - 2:37
    kayıt süresi atlayışın aslında
  • 2:37 - 2:40
    5 saniyeden fazla
    sürmediğini gösterecektir.
  • 2:40 - 2:42
    Bu farkın sebebi ise
  • 2:42 - 2:44
    vücudunun fiziksel düşüşünün aksine
  • 2:44 - 2:46
    beyninin algıladığı zamanın,
    iki nokta arasında
  • 2:46 - 2:49
    düz bir çizgi izlememesidir.
  • 2:49 - 2:51
    Bazı bilim insanları,
    düşüş esnasında
  • 2:51 - 2:53
    beynin kavisli bir yol
    izlediğine inanıyor.
  • 2:53 - 2:55
    Bu yol, düşerken algıladığın
  • 2:55 - 2:57
    bilginin miktarından etkileniyor.
  • 2:57 - 2:59
    Baylor College of Medicine'da
  • 2:59 - 3:02
    bir nörolog olan David Egleman,
  • 3:02 - 3:04
    zaman algısının büyük ölçüde
  • 3:04 - 3:07
    beynine kaydedilen anı ve bilgilerin
  • 3:07 - 3:08
    sayısından etkinlendiğini düşünüyor.
  • 3:08 - 3:10
    Yeni bir deneyimi yaşarken,
  • 3:10 - 3:12
    örneğin ilk defa yüksek dalış yaparken
  • 3:12 - 3:14
    duyuların güçlenir.
  • 3:14 - 3:16
    Görüntüleri, sesleri ve kokuları
  • 3:16 - 3:18
    normalden çok daha
  • 3:18 - 3:20
    ayrıntılı bir biçimde algılarsın.
  • 3:20 - 3:21
    Beyninde daha fazla bilgiyi
  • 3:21 - 3:23
    hafıza biçiminde depolarsın.
  • 3:23 - 3:25
    Beynine kaydettiğin bilgiler
    ne kadar fazlaysa
  • 3:25 - 3:28
    örneğin, yüksek atlayışta
    algıladığın klorin kokusu
  • 3:28 - 3:30
    ya da suyun rengi gibi,
  • 3:30 - 3:33
    o deneyimi o kadar uzun algılarsın.
  • 3:33 - 3:35
    Yani, beynine kaydettiğin
  • 3:35 - 3:37
    anı ve verilerin sayısı
  • 3:37 - 3:39
    o deneyimin süresine dair inancını
  • 3:39 - 3:41
    doğrudan etkiler.
  • 3:41 - 3:43
    Daha önce, birinin geçirdiği
  • 3:43 - 3:45
    bir trafik kazasını anlattığına
    tanık oldun mu?
  • 3:45 - 3:49
    Otomobil kazaları genelde
    saniyeler sürse de
  • 3:49 - 3:51
    kazaya karışanlar genelde kazanın
  • 3:51 - 3:54
    çok daha uzun sürdüğünü
    hissetiğini söyler.
  • 3:54 - 3:57
    Zaman algısı, çocukluk döneminin
  • 3:57 - 4:00
    neden hiç bitmeyecekmiş
    gibi hissedildiğini de açıklayabilir.
  • 4:00 - 4:03
    Yetişkinlikte bir yıl,
    göz açıp kapayıncaya kadar geçebilir
  • 4:03 - 4:06
    ama çocuklar beyinlerine
    çok daha fazla bilgi kaydeder.
  • 4:06 - 4:08
    Bunun sebebi, çocukken karşılaşılan
  • 4:08 - 4:12
    çoğu deneyimin yeni olmasıdır.
  • 4:12 - 4:14
    Aklında yer eden tüm anılar
  • 4:14 - 4:17
    o kadar yoğundur ki onları hatırlamak
  • 4:17 - 4:20
    seni o deneyimin yıllar boyu
    sürmüş olduğuna inandırabilir.
  • 4:20 - 4:22
    Buna ek olarak, 5 yaşındayken
  • 4:22 - 4:25
    bir yıl, hayatının 1/5'idir.
  • 4:25 - 4:29
    Ama 25 yaşındaysan,
    bir yıl, 1/25'i yapar,
  • 4:29 - 4:31
    zaman algın üzerinde
    daha uzak bir etkiye sahiptir.
  • 4:31 - 4:33
    Yetişkin bir bireysen
  • 4:33 - 4:34
    uzak bir ülkeye ilk defa gittiğin
  • 4:34 - 4:37
    bir tatili hatırlamaya çalış.
  • 4:37 - 4:40
    O yeni yeri keşfettiğin iki hafta
  • 4:40 - 4:44
    14 günden çok daha uzun sürmüş
    gibi gelmiyor mu?
  • 4:44 - 4:45
    Zaman algısı, bilimsel olması
  • 4:45 - 4:47
    ve teorik alt yapısının yanı sıra,
  • 4:47 - 4:49
    hayatımızı nasıl yaşamamız
    gerektiğine dair
  • 4:49 - 4:51
    çok önemli bir ders veriyor.
  • 4:51 - 4:52
    Eminim sen de
  • 4:52 - 4:54
    hayatını koltukta oturarak
  • 4:54 - 4:56
    harcamaman
    gerektiğini duymuşsundur.
  • 4:56 - 4:59
    İşte, zaman algısı bize
    bunun sebebini açıklıyor.
  • 4:59 - 5:00
    Eğer dünyayla iç içe olur,
  • 5:00 - 5:01
    yeni deneyimler yaşarsan,
  • 5:01 - 5:04
    bu deneyim, tek ayak üzerinde zıplarken
  • 5:04 - 5:06
    bir köpek gibi havlamak olsa bile,
  • 5:06 - 5:07
    hayatını daha uzun
  • 5:07 - 5:10
    ve dolu dolu yaşadığını
    hissedeceğinden emin olabilirsin.
Title:
Zaman algısı üzerine bir deney - Matt Danzico
Description:

Dersin tamamını izlemek için: http://ed.ted.com/lessons/an-exercise-in-time-perception-matt-danzico

Neden bazı deneyimler sonsuza dek sürecekmiş gibi hissedilirken diğerleri göz açıp kapayıncaya kadar geçer? Yeni bir deneyim esnasında hafızamızda yer eden bilgilerin etkisiyle, geçen süreye dair tahminlerimiz çoğunlukla hatalı olur. Matt Danzico, neden çocukluk döneminin hiç geçmeyecekmiş gibi hissedildiğini ve iki haftalık tatilin iki ay kadar uzun bir süreymiş gibi hatırlandığını açıklıyor.

Ders içeriği Matt Danzico, animasyon London Squared Productions tarafından hazırlanmıştır.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:25

Turkish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.