Nhà văn đầu tiên trong lịch sử là ai? - Soraya Field Fiorio

Xem đầy đủ bài giảng tại: https://ed.ted.com/lessons/who-was-the-world-s-first-author-soraya-field-fiorio

4300 năm trước, ở nền văn minh cổ đại Sumer, người quyền lực nhất thành bang Ur đã bị lưu đày đến nơi sa mạc hoang vu. Tên cô ấy là Enheduanna. Tính đến thời gian bị lưu đày, cô đã viết được 42 bản thánh ca và ba bài thơ sử thi. Và như thế vẫn chưa hết. Người phụ nữ này là ai, và vì sao lại bị lưu đày? Soraya Field Fiorio sẽ cho ta biết tình tiết về cuộc sống của nhà văn đầu tiên trong lịch sử.

Bài giảng bởi Soraya Field Fiorio, chỉ đạo bởi Laura White.

4300 năm trước,
ở nền văn minh cổ đại Sumer,

người quyền lực nhất thành bang Ur
đã bị lưu đày đến nơi sa mạc hoang vu.

Tên cô ấy là Enheduanna.

Cô là nữ thượng tế của thần mặt trăng,
và là nhà văn đầu tiên trong lịch sử.

Tính đến thời gian bị lưu đày, cô đã viết
được 42 bản thánh ca và ba bài thơ sử thi.

Và Sumer còn chưa tìm được hết
tất cả các tác phẩm của cô.

Enheduanna sống vào
khoảng 1700 năm trước Sappho,

1500 năm trước Homer,

và khoảng 500 năm trước
tổ phụ Abraham trong Kinh Thánh.

Cô sinh ra ở vùng Lưỡng Hà, vùng đất
nằm giữa hai con sông Tigris và Euphrates,

nơi khai sinh nhiều thành bang
và văn hóa đầu tiên trên thế giới.

Cha cô chính là Sargon Đại đế,
hoàng đế đầu tiên trong lịch sử,

người đã chinh phục các thành bang ở vùng
Lưỡng Hà và thống nhất thành đế quốc.

Sargon là người Bắc Semit,
nói tiếng Akkad,

và các thành vùng Sumer ở phía nam
xem ông là kẻ xâm lược ngoại bang.

Họ thường nổi dậy tấn công
để giành lại độc lập,

làm lung lay triều đại mới của ông.

Đế gắn kết các thành bang lại với nhau,

Sargon phong con gái ông,
Enheduanna, thành nữ tư tế

tại đền thờ quan trọng nhất vương quốc.

Nữ hoàng gia thường
lo việc tôn giáo,

và cô còn được dạy đọc và viết
hai thứ tiếng: Sumer và Akkad,

và cả cách làm toán.

Chữ viết đầu tiên trên thế giới bắt nguồn
từ Sumer là một hệ thống tính toán,

giúp các thương nhân liên lạc
với nhau xuyên biên giới.

Chữ tượng hình của họ phát triển
thành một hệ thống chữ viết

vào khoảng 300 năm trước
khi Enheduanna sinh ra.

Cách viết đầu tiên này,
gọi là chữ hình nêm,

được viết lên đất sét ẩm bằng bút sậy
thành các kí tự hình nêm.

Nhưng đến thời Enheduanna,

thì chữ viết này chỉ dùng
cho việc lưu giữ và sao chép,

chứ chưa từng được dùng cho văn chương.

Ur là một thành phố cổ với 34000 người
sinh sống, với các con phố hẹp,

các căn nhà bằng gạch nhiều tầng,
kho thóc, và các con kênh.

Là nữ tư tế, Enheduanna có
quản lý việc tích trữ thóc của thành,

giám thị các nhân công ở đền thờ,
giải mã những giấc mơ thánh thiêng,

và chủ trì lễ hội trăng non hàng tháng

và các nghi lễ cho dịp
xuân phân và thu phân.

Enheduanna bắt đầu
hợp nhất văn hóa Sumer

với nền văn minh của người Akkad.

Để làm được điều đó,
cô viết nên 42 bản thánh ca

với thần thoại của cả hai nền văn hóa.

Mỗi thành bang vùng Lưỡng Hà
được bảo hộ bởi những vị thần

nên cô viết các bài thánh ca dành cho
các vị thần của những thành bang lớn.

Cô ca ngợi các vị thần,
những ngôi đền ở các thành bang,

và giảng giải cho người dân về mối quan hệ
giữa Thượng Để với các vị thần khác.

Trong các tác phẩm của mình,
cô đồng cảm với những vị thần từng hờ hững

giờ đây lại đau khổ, đấu tranh, yêu thương
và đáp ứng những van nài của nhân loại.

Tác phẩm có giá trị nhất của Enheduanna

là bài thơ viết về Inanna,
nữ thần chiến tranh và tham dục,

và là nguồn năng lượng hỗn mang
đã dựng nên vũ trụ.

Inanna say mê tất cả các thể loại
của hành vi tình dục

và bà quyền lực đến nỗi có thể vượt qua
cả ranh giới của giới tính,

cũng như những người tôn thờ bà.

Họ có thể là gái điếm,
hoạn quan, hay người mặc đồ ngược phái.

Enheduanna thờ phụng Inanna như
vị thần quyền năng nhất tất cả.

Bài thơ về Inanna của cô đánh dấu lần đầu
tiên một nhà văn sử dụng ngôi xưng "tôi,"

cũng như lần đầu một tác phẩm được dùng
để khám phá những cảm xúc riêng tư.

Sau khi Sargon Đại đế,
cha của Enheduanna, băng hà,

một vị tướng đã lợi dụng điều này
và thực hiện một cuộc đảo chính.

Vì là một thành viên quan trọng của
gia đình hoàng gia, Enheduanna bị nhắm tới

và vị tướng này lưu đày cô
ra khỏi thành Ur.

Cháu của cô, Naram-Sin,
vị vua vĩ đại người Sumer,

đã dập tan cuộc nổi dậy và phục hồi
chức danh nữ thượng tế cho cô.

Enheduanna đã giữ
chức vị này trong 40 năm.

Sau khi qua đời, cô được
một số người thờ phụng

và thơ của cô được sao chép, nghiên cứu
và trình diễn ở khắp Đế chế

trong suốt hơn 500 năm.

Thơ của cô có ảnh hưởng
đến Cựu Ước của người Do Thái,

sử thi Homer, và các
bài thánh ca của Kitô giáo.

Ngày nay, di sản của Enheduanna
vẫn còn đó,

trên các phiến đất sét
mãi trường tồn với thời gian.