Blok sistemləri ( asan yol) Qüvvə və Nyuton hərəkət qanunları
-
0:00 - 0:02Beləliklə, əvvəlki videoda
-
0:02 - 0:04bu problemi çətin yolla həll etdik.
-
0:04 - 0:06Bəlkə, izləmisiz, bəlkə izləməmisiz
-
0:06 - 0:08bəlkə sadəcə doğrudan bura keçmisiz
və demisiz : -
0:08 - 0:09"Mən çətin yolu bilmək belə istəmirəm"
-
0:09 - 0:11"Mənə asan yolu,göstərin zəhmət olmasa"
-
0:11 - 0:12Bu biz indi nə danışırıq odur.
-
0:13 - 0:13Məlum oldu ki, bir taktika var
-
0:14 - 0:15və taktika
-
0:16 - 0:205 kiloqram kütlə və 3 kiloqram kütlə ilə
çətin yolla həll etməyinizdir. -
0:20 - 0:22Təcili tapanda
-
0:22 - 0:23nə əldə etmisiz bu odur
-
0:23 - 0:25o beş kiloqramlıq çəkinin təcili
-
0:26 - 0:29sadəcə 29.4-ün 8-ə bölünməsidir.
-
0:29 - 0:32ancaq kifayət qədər bunu
etdikdə siz dərk edməyə başlayırsız ki, -
0:32 - 0:34"Gözlə bir dəqiqə. 29.4 Nyuton.
-
0:35 - 0:37"Bu sadəcə "bu üç kiloqram kütləni
-
0:37 - 0:39çəkən caziba qüvvəsidir"
-
0:39 - 0:40Başqa sözlə,
-
0:40 - 0:45bütün bu sistemi doğrudan irəli itələyən
yeganə qüvvədir -
0:45 - 0:48Və ya heç olmasa
onu irəli çəkən yeganə xarici qüvvədir -
0:48 - 0:50Və sonra burada səkkiz kiloqram.
-
0:50 - 0:52Sən deyəcəksən
"Gözləyin. Səkkiz kiloqram? -
0:52 - 0:57Bu beş kiloqradır üstəgəl
üç kiloqram.“Bu, sadəcə bir təsadüfdür? -
0:57 - 0:58"yoxsa bu bizə
-
0:58 - 1:00dərin və əsaslı bir şey deyir?"
-
1:01 - 1:02Və bu təsadüf deyil.
-
1:02 - 1:04Belə çıxır ki,
siz həmişə bunu alacaqsınız. -
1:04 - 1:07Çətin yolu həll etdikdən sonra
-
1:09 - 1:12əlavə edilən bütün xarici
qüvvələri burada əldə edəcəksiniz. -
1:12 - 1:16onu bu cazibə qüvvəsi kimi hərəkətə gətirən qüvvələrin
-
1:16 - 1:17müsbət olaraq
-
1:17 - 1:20və hərəkətə müqavimət göstərməyə çalışan qüvvələri
neqativ olaraq burada yerini alacaq. -
1:20 - 1:21Beləliklə, sürtünmə olsaydı, onu
-
1:21 - 1:26hərəkətə müqavimət göstərməyə çalışan xarici qüvvədir,
bu sürətdə olardı. -
1:26 - 1:29və sonra məxrəcdə ümumi kütləni alırsınız
-
1:29 - 1:30Və bu anlaşılandır.
-
1:30 - 1:33Bütün bu sistemi
-
1:33 - 1:35tək bir cism kimi düşünək.
-
1:36 - 1:39Təsəvvür etsəniz, bu tək bir cismdir
-
1:39 - 1:40və özünüzdən soruşsanız
-
1:40 - 1:43"Bütün bu sistemin ümumi təcili nədir?"
-
1:44 - 1:46nəticə ancaq cismə təsir edən xarici qüvvələrdən asılı olacaq
-
1:47 - 1:49və bu halda onu hərəkətə gətirən
yeganə xarici qüvvə -
1:50 - 1:51bu cazibə qüvvəsidir.
-
1:52 - 1:53Etiraz edə bilərsiniz.
-
1:53 - 1:54Siz deyə bilərsiz ki, “Gözləyin.
-
1:54 - 1:56“Bəs buradakı gərilmə nə olacaq?
-
1:56 - 1:59“Gərilmə bu beş kiloqram kütləni çəkib
-
1:59 - 2:00sistemi işə salmırmı?"
-
2:01 - 2:04Çəkir, amma bütün bu sistemi öz bir obyektimiz kimi qəbul etsək,
-
2:04 - 2:07indi gərilmə qüvvəsi bir daxili qüvvə olur.
-
2:07 - 2:10bu gərilmə 5 kiloqramı kütləni hərəkət etdirməyə çalışır
-
2:10 - 2:11burada başqa bir gərginlik var
-
2:11 - 2:133 kiloqramlı kütlənin hərəkətinə müqavimət göstərərək,
-
2:13 - 2:14dayandırmağa çalışır.
-
2:14 - 2:16Bunu daxili qüvvələr edir.
-
2:16 - 2:18Hər zaman cismin bir hissəsində
-
2:18 - 2:19bərabər və əks tərəfli qüvvələr var.
-
2:19 - 2:20buna görə də daxili qüvvə ilə
-
2:20 - 2:22özünüzü irəli apara bilməzsiniz.
-
2:22 - 2:24Beləliklə, bunlar mahiyyətcə ixtisar edilir.
-
2:24 - 2:26Bu vəziyyətdə sahib olduğunuz yeganə qüvvə
-
2:26 - 2:27yuxarıda cazibə qüvvəsi idi,
-
2:29 - 2:31və məxrəcdə ümumi kütlədir.
-
2:32 - 2:33Bu fənddir.
-
2:33 - 2:37Bu, bəzi sistemin təcilinitez tapmaq üçün taktikadır.
-
2:37 - 2:41bunu bir neçə tənliklə və çoxsaylı bilinməyənlərlə
etməli olsaydınız mürəkkəb ola bilər -
2:42 - 2:44ancaq bunu bir dəfə dərk etdikdə çox, çox asan.
-
2:45 - 2:45Beləki,
-
2:45 - 2:50fənd bəzən sadəcə olaraq "Blok sistemlər tək obyekt kimi" adlanır
-
2:50 - 2:52İcazə verin sizə çox tez göstərim
-
2:52 - 2:55Əgər bu sizə heç bir şey ifadə etmədisə,
icazə verin, bunun nə demək olduğunu sizə göstərim. -
2:55 - 2:56Bircə bundan qurtulsaq.
-
2:56 - 2:59Yəni iddia etdiyim budur
-
2:59 - 3:00Əgər sizdə bir sistem varsa
-
3:00 - 3:03bir neçə obyektin hərəkət etməsi tələb olunduğu yerlərdə
-
3:03 - 3:06eyni ədədi qiymətli təcil ilə hərəkət etməlidir
-
3:06 - 3:08Çünki onlar bir-birinə iplə bağlanıblar
-
3:08 - 3:10və ya bəlkə də bir-birini sıxırlar.
-
3:10 - 3:12Bəlkə də yanyana çoxlu qutu var
-
3:13 - 3:14və eyni təcillə
-
3:14 - 3:16bütün bu qutular itələnməlidir
-
3:16 - 3:19çünki onlar özlərini itələyə bilməzlər.
-
3:19 - 3:26birdən çox cisimin eyni ədədi qiymətli
təcilinin olduğu vəziyyətdə -
3:26 - 3:32sistemi yeganə bir cisim kimi qəbul edərək
sistemin təcilinin asanlıqla tapa bilərsiniz. -
3:32 - 3:34sistem yerinə sis yazıram
-
3:34 - 3:36Nyutonun 2-ci qanunu istifadə etməklə
-
3:36 - 3:38ancaq verilmiş istiqamət üçün cisimlərə
-
3:38 - 3:39tək-tək baxmaq əvəzinə
-
3:40 - 3:46Bütün xarici qüvvələrin
-
3:49 - 3:51Sisteminin ümumi kütləsinə böl.
-
3:52 - 3:56Və beləliklə xarici qüvvələri demək
sistemə daxil olmayan qüvvə deməkdir -
3:56 - 3:59Beləliklə, xarici sistemə daxil olmayan deməkdir.
-
3:59 - 4:02Beləki, əgər beş kiloqram və bu üç
kiloqramlıq -
4:02 - 4:05qutunu bir kütlə kimi götürsəm,
-
4:06 - 4:13gərilmə daxili qüvvə olardı,
çünki bu iki cism arasına daxildən tətbiq edilir -
4:13 - 4:15Sisteminizin içində iki cism arasında
-
4:16 - 4:18ancaq üç kiloqram kütlədə olan cazibə qüvvəsi xarici qüvvə
-
4:18 - 4:19Xarici qüvvədir
-
4:19 - 4:23çünki yer üç kiloqramlıq qutunu aşağı çəkir
-
4:23 - 4:26Və Yer kürəsi bizim sistemdən deyil.
-
4:26 - 4:29Eyni ilə, reaksiya qüvvəsi xarici qüvvədir
-
4:30 - 4:33Ancaq o qravitasiya qüvvəsi ilə ixtisar edilir
-
4:33 - 4:35Buna baxmayaraq onlar xaricidir.
-
4:35 - 4:36Onlar burada istifadə edilmir.
-
4:36 - 4:37Yəni onları elə burada qoyaq
-
4:37 - 4:38Ancaq onlar bir birini ixtisar edirlər
-
4:38 - 4:41Biz yalnız hərəkət istiqamətdəki qüvvələri nəzərə alırıq,
-
4:41 - 4:44Və əgər onlar hərəkət yaradan qüvvələrdirsə
-
4:44 - 4:46Onları müsbət qüvvə kimi istifadə edirik.
-
4:46 - 4:48Əgər qüvvələr hərəkət istiqamətindədirsə,
-
4:48 - 4:52cazibə qüvvəsi kimi onları müsbət edirik.
-
4:52 - 4:55Beləliklə, qüvvələr burada müsbət hesab ediləcək
-
4:56 - 5:00Əgər onlar sistemi hərəkət etdirərsə
bu qəribə görünə bilər. -
5:00 - 5:01Sən deyə bilərsən," Gözlə.
-
5:01 - 5:03“sistemi hərəkət etdirdiklərinə
mən necə qərar verim?" -
5:04 - 5:05sadəcə özünüzdən soruşun
-
5:05 - 5:09: "Bu qüvvə sistemin hərəkəti ilə eyni istiqamətə yönəlibmi?"
-
5:09 - 5:14Beləliklə, onu hərəkətə gətirən qüvvələr varsa
biz sadəcə olaraq sistem sürətlənəcək deyirik -
5:14 - 5:20və sistemi dayandıran qüvvələri
biz mənfi qüvvələri hesab edəcəyik -
5:20 - 5:22və ya sistemin hərəkətinə müqavimət göstərən
qüvvələri mənfi edəcəyik -
5:23 - 5:27Beləliklə, bəlkə də
"Sistemin hərəkətinə qarşı müqavimət deməliyəm " -
5:27 - 5:29Bu vəziyyətdə, bunun üçün burada
-
5:29 - 5:30Məndə bunların heç biri yoxdur.
-
5:30 - 5:36Beləliklə, sistemin hərəkətinə qarşı müqavimət yoxdur
-
5:36 - 5:39Sürtünmə qüvvəm olsaydı, edə bilərdim.
-
5:39 - 5:43O zaman hərəkətə
müqavimət göstərən xarici qüvvə olardı -
5:43 - 5:45Mən xarici qüvvəni mənfi kimi hesaba alardım.
-
5:46 - 5:47çünki hərəkətə müqavimət göstərdiyi üçün.
-
5:48 - 5:49Bu qəribə səslənsə də,
-
5:50 - 5:51əslində düşünsəniz məntiqlidir.
-
5:52 - 5:55vahid cisim kimi qəbul edilən
sistemimizin təcili -
5:55 - 5:59yalnız sistemi hərəkətə gətirən və
həmin qüvvələr sistemini dayandıran -
5:59 - 6:02və ya hərəkətə müqavimət göstərən
qüvvələrdən asılı olacaq. -
6:02 - 6:05Belə ki, bunları da müsbət və
mənfilərə uyğun olaraq əlavə etsək -
6:05 - 6:06onu ümumi kütləyə bölürük.
-
6:06 - 6:09Hansı ki ümumi
sistemimizin ətalətinin ölçüsünü verir, -
6:09 - 6:11sistemimizin təcilini əldə edəcəyik.
-
6:11 - 6:13Məntiqlidir və işləyir.
-
6:13 - 6:14Məlum olub ki, həmişə işləyir
-
6:14 - 6:16və möhtəşəm vaxt qazandırır.
-
6:17 - 6:19Məsələn, əgər biz
bu problemi etmək istəsəydik, -
6:21 - 6:23və sizə deyilsə ki : “
bu necə istəyirsən et ." -
6:23 - 6:24Mən bu yoldan istifadə edərdim.
-
6:24 - 6:24Və deyərdim ki
-
6:24 - 6:31bu beş kiloqram və üç kiloqramdan ibarət olan
sistemin təcili sistemin təcili -
6:31 - 6:32sadəcə bərabər olacaq...
-
6:32 - 6:35Burada özümdən ilk olaraq soruşardım:
“ hansı qüvvə bu sistemi hərəkət etdirir? -
6:35 - 6:38"Bu sistemi hansı qüvvə hərəkətə gətirir?"
-
6:38 - 6:40Və bu üç kiloqram ağırlığında
cazibə qüvvəsidir. -
6:40 - 6:43Bu sistemi idarə edən budur, elə deyilmi?
-
6:43 - 6:46Bu qüvvəni çıxartsan ,
o qüvvəni aradan qaldırsan, -
6:46 - 6:47burda heç nə baş verməyəcək.
-
6:47 - 6:50Bu, sistemi hərəkətə gətirən qüvvədir.
-
6:50 - 6:54ona görə də onu üç kiloqram vur 9.8
-
6:55 - 6:56Və bu məqamda,
-
6:56 - 6:59sən deyə bilərsən: “Yaxşı,
tamam, bu cazibə onu hərəkət etdirdi. -
6:59 - 7:00"Mən də bu cazibə qüvvəsini daxil etməliyəmmi?"
-
7:00 - 7:04Amma yox, buradakı cazibə qüvvəsi
hərəkətə perpendikulyardır. -
7:04 - 7:07ona görə də bu cazibə qüvvəsi
sistemi hərəkət etdirmir -
7:07 - 7:09bu kütlənin stol üzərində əyləşməsinə
səbəb olur. -
7:09 - 7:10və ikincisi
-
7:10 - 7:11bu reaksiya
qüvvəsi tərəfindən ixtisar edilir. -
7:12 - 7:14Beləliklə, hər halda ixtisar edirlər,
-
7:14 - 7:15baxmayaraqkı, onlar xarici qüvvələrdir.
-
7:16 - 7:18bu, sistemi idarə edən yeganə
qüvvədir. -
7:18 - 7:21Beləliklə, buraya qoyuram və
ümumi kütlə tərəfindən bölürəm. -
7:21 - 7:23çünki sistemin təcillənməsinə ətalət vasitəsilə,
-
7:23 - 7:24necə müqavimət göstərdiyini deyir.
-
7:27 - 7:28Əvvəllər aldığım şeyin eynisini alıram,
-
7:29 - 7:333.68 m/san^2
geri aldım. -
7:33 - 7:35Bir sırada aldım.
-
7:35 - 7:37Demək istəyirəm ki, bu taktika
heyrətamizdir və işləyir, -
7:37 - 7:39və hər bir nümunədə işləyir
-
7:39 - 7:40haradakı iki kütlənin və ya daha
-
7:40 - 7:43çox kütlənin eyni təcillə hərəkət
etməyə məcbur edilir -
7:44 - 7:46Deməli bu əladır. Bu
bir ton vaxtınıza qənaət edəcək. -
7:47 - 7:48Bu, burada üç olmalıdır.
-
7:48 - 7:50Və bunun nə qədər faydalı olduğunu sizə göstərim
-
7:50 - 7:51sürtünmə olduğunu deyək.
-
7:51 - 7:53deyək ki, sürtünmə əmsalı
-
7:54 - 7:550.3 idi.
-
7:56 - 7:57Yaxşı, indi sürtünmə qüvvəm olardı.
-
7:58 - 8:00belə ki, burada bir xarici
sürtünmə qüvvəsi var. -
8:00 - 8:02Bu beş kiloqram kütləyə tətbiq olunacaq.
-
8:02 - 8:04Mən onu buradan çıxarmalıyam.
-
8:04 - 8:05Mən bundan qurtulsam
-
8:06 - 8:08Beləliklə, daha 3.68 olmayacaq.
-
8:08 - 8:12Çıxmalı olduğum sürtünmə qüvvəsi olacaq.
-
8:12 - 8:16Beləliklə, mənfi myü k sürtünmə qüvvəsi qarışdırmadan
-
8:16 - 8:18Mən sadəcə sürtünmə qüvvəsi tətbiq edəcəyəm.
-
8:18 - 8:20Beləliklə, sürtünmə qüvvəsini həll etmək üçün,
-
8:21 - 8:23sürtünmə qüvvəsi
-
8:23 - 8:25üç vurulsun 9.8
-
8:25 - 8:26İcazə verin bunu bura yazım
-
8:26 - 8:3229.4 Nyuton çıx qüvvə
tərəfindən verilən sürtünmə. -
8:32 - 8:34Beləliklə, sürtünmə qüvvəsi üçün
bir formula var. -
8:35 - 8:38Sürtünmə qüvvəsi həmişə myü*K *F(N)-dir.
-
8:39 - 8:41Beləliklə, sürtünmə qüvvəsi
bu 5 kiloqram kütlədə -
8:41 - 8:43myü*K olacaq hansı ki 0.3-dür.
-
8:44 - 8:48Beləliklə bu 0.3 vur reaksiya qüvvəsi olacaq
-
8:48 - 8:50bu ümümi sistemdəki reaksiya qüvvəsi deyil
-
8:50 - 8:523 kiloqram kütləni bura daxil etmirəm,
-
8:52 - 8:55yalnız 5 kiloqramlıq kütləyə təsir edən reaksiya qüvvəsidir
-
8:55 - 8:58çünki sürtünmə qüvvəsinə təkan verəndir.
-
8:58 - 9:00Baxmayaraq ki, biz bu sistemə vahid olaraq baxırıq.
-
9:00 - 9:04Biz hələ də bu qutulardadakı fərdi qüvvələri
-
9:04 - 9:05düzgün tapmalıyıq
-
9:06 - 9:09Belə ki, burada hərəkət edən ümumi
kütlə üzərində həll etmirik -
9:09 - 9:115 kiloqramtlıq kütlədə Reaksiya qüvvəsi
-
9:11 - 9:165 kiloqram vur 9.81
-
9:17 - 9:21m/san^2 olacaq.
Burada ümumi kütləyə bölürəm -
9:21 - 9:24Çünki ümumi kütlə ətalətlilik vasitəsi ilə
-
9:24 - 9:26hərəkətə müqavimət göstərir.
-
9:26 - 9:28Və mən bunu təcil sistemindən həll etsəm
-
9:28 - 9:331.84 m/san^2 alıram
-
9:33 - 9:36Beləliklə, bu daha azdır,
3.68-dən daha azdır. -
9:36 - 9:38Və bu məntiqlidr,çünki
Indi müqavimət göstərən qüvvə var. -
9:38 - 9:40Müqavimət göstərən xarici qüvvə
-
9:40 - 9:42çalışır ki, sistemin hərəkətinin qarşısını alsın.
-
9:42 - 9:44Ancaq diqqətli olmalısan.
-
9:45 - 9:48Burada tapdığımız şey təcilin ədədi qiymətidir.
-
9:49 - 9:52sistemi hərəkət etdirən qüvvələrə müsbət
-
9:52 - 9:55Və hərəkətə müqavimət göstərən
qüvvələrə neqativ dediyimiz bu üsul -
9:55 - 9:57mənə təcilin sadəcə olaraq ədədi qiymətini verir.
-
9:57 - 9:58Xaricilər qüvvə, yəni
-
9:58 - 10:00Mən sadəcə təcilin ədədi qiymətini əldə edirəm.
-
10:01 - 10:04Fərdi qutular təcilin bu ədədi qiymətinə malik olacaqlar
-
10:04 - 10:06Ancaq onlar müsbət və ya
-
10:06 - 10:07Mənfi təcillə ola bilər.
-
10:07 - 10:08Başqa sözlə
-
10:08 - 10:11Sağa tərəf təcillənən 5 kiloqramlıq kütlənin
-
10:11 - 10:13Təcili müsbət olacaqdır.
-
10:13 - 10:17Başqa sözlə, 5 kiloqramlıq çəkinin təcili 1.84 m/san^2 olacaqdır.
-
10:18 - 10:203 kiloqramlıq kütlənin təcili
-
10:20 - 10:22Aşağıya doğru yönəldiyi üçün,
-
10:22 - 10:24-1.84
-
10:24 - 10:25m/san^2 olacaqdır.
- Title:
- Blok sistemləri ( asan yol) Qüvvə və Nyuton hərəkət qanunları
- Description:
-
- Video Language:
- English
- Team:
Khan Academy
- Duration:
- 10:26
Show all