< Return to Video

Blok sistemləri ( asan yol) Qüvvə və Nyuton hərəkət qanunları

  • 0:00 - 0:02
    Əvvəlki videoda
  • 0:02 - 0:04
    bu məsələni çətin üsulla həll etdik.
  • 0:04 - 0:06
    Bəlkə izləmisiniz, bəlkə də
  • 0:06 - 0:08
    çətin üsulu bilmək belə istəməyib
  • 0:08 - 0:09
    elə birbaşa bu videoya keçmisiniz ki,
  • 0:09 - 0:11
    asan üsulu öyrənəsiniz.
  • 0:11 - 0:12
    Elə bu videoda ondan
    bəhs edəcəyik.
  • 0:13 - 0:13
    Məlum oldu ki, bir taktika var
  • 0:14 - 0:15
    və taktika
  • 0:16 - 0:20
    5 kiloqram kütlə və 3 kiloqram kütlə ilə
    çətin yolla həll etməyinizdir.
  • 0:20 - 0:22
    Təcili tapanda
  • 0:22 - 0:23
    nə əldə etmisiz bu odur
  • 0:23 - 0:25
    o beş kiloqramlıq çəkinin təcili
  • 0:26 - 0:29
    sadəcə 29.4-ün 8-ə bölünməsidir.
  • 0:29 - 0:32
    ancaq kifayət qədər bunu
    etdikdə siz dərk edməyə başlayırsız ki,
  • 0:32 - 0:34
    "Gözlə bir dəqiqə. 29.4 Nyuton.
  • 0:35 - 0:37
    "Bu sadəcə "bu üç kiloqram kütləni
  • 0:37 - 0:39
    çəkən caziba qüvvəsidir"
  • 0:39 - 0:40
    Başqa sözlə,
  • 0:40 - 0:45
    bütün bu sistemi doğrudan irəli itələyən
    yeganə qüvvədir
  • 0:45 - 0:48
    Və ya heç olmasa
    onu irəli çəkən yeganə xarici qüvvədir
  • 0:48 - 0:50
    Və sonra burada səkkiz kiloqram.
  • 0:50 - 0:52
    Sən deyəcəksən
    "Gözləyin. Səkkiz kiloqram?
  • 0:52 - 0:57
    Bu beş kiloqradır üstəgəl
    üç kiloqram.“Bu, sadəcə bir təsadüfdür?
  • 0:57 - 0:58
    "yoxsa bu bizə
  • 0:58 - 1:00
    dərin və əsaslı bir şey deyir?"
  • 1:01 - 1:02
    Və bu təsadüf deyil.
  • 1:02 - 1:04
    Belə çıxır ki,
    siz həmişə bunu alacaqsınız.
  • 1:04 - 1:07
    Çətin yolu həll etdikdən sonra
  • 1:09 - 1:12
    əlavə edilən bütün xarici
    qüvvələri burada əldə edəcəksiniz.
  • 1:12 - 1:16
    onu bu cazibə qüvvəsi kimi hərəkətə gətirən qüvvələrin
  • 1:16 - 1:17
    müsbət olaraq
  • 1:17 - 1:20
    və hərəkətə müqavimət göstərməyə çalışan qüvvələri
    neqativ olaraq burada yerini alacaq.
  • 1:20 - 1:21
    Beləliklə, sürtünmə olsaydı, onu
  • 1:21 - 1:26
    hərəkətə müqavimət göstərməyə çalışan xarici qüvvədir,
    bu sürətdə olardı.
  • 1:26 - 1:29
    və sonra məxrəcdə ümumi kütləni alırsınız
  • 1:29 - 1:30
    Və bu anlaşılandır.
  • 1:30 - 1:33
    Bütün bu sistemi
  • 1:33 - 1:35
    tək bir cism kimi düşünək.
  • 1:36 - 1:39
    Təsəvvür etsəniz, bu tək bir cismdir
  • 1:39 - 1:40
    və özünüzdən soruşsanız
  • 1:40 - 1:43
    "Bütün bu sistemin ümumi təcili nədir?"
  • 1:44 - 1:46
    nəticə ancaq cismə təsir edən xarici qüvvələrdən asılı olacaq
  • 1:47 - 1:49
    və bu halda onu hərəkətə gətirən
    yeganə xarici qüvvə
  • 1:50 - 1:51
    bu cazibə qüvvəsidir.
  • 1:52 - 1:53
    Etiraz edə bilərsiniz.
  • 1:53 - 1:54
    Siz deyə bilərsiz ki, “Gözləyin.
  • 1:54 - 1:56
    “Bəs buradakı gərilmə nə olacaq?
  • 1:56 - 1:59
    “Gərilmə bu beş kiloqram kütləni çəkib
  • 1:59 - 2:00
    sistemi işə salmırmı?"
  • 2:01 - 2:04
    Çəkir, amma bütün bu sistemi öz bir obyektimiz kimi qəbul etsək,
  • 2:04 - 2:07
    indi gərilmə qüvvəsi bir daxili qüvvə olur.
  • 2:07 - 2:10
    bu gərilmə 5 kiloqramı kütləni hərəkət etdirməyə çalışır
  • 2:10 - 2:11
    burada başqa bir gərginlik var
  • 2:11 - 2:13
    3 kiloqramlı kütlənin hərəkətinə müqavimət göstərərək,
  • 2:13 - 2:14
    dayandırmağa çalışır.
  • 2:14 - 2:16
    Bunu daxili qüvvələr edir.
  • 2:16 - 2:18
    Hər zaman cismin bir hissəsində
  • 2:18 - 2:19
    bərabər və əks tərəfli qüvvələr var.
  • 2:19 - 2:20
    buna görə də daxili qüvvə ilə
  • 2:20 - 2:22
    özünüzü irəli apara bilməzsiniz.
  • 2:22 - 2:24
    Beləliklə, bunlar mahiyyətcə ixtisar edilir.
  • 2:24 - 2:26
    Bu vəziyyətdə sahib olduğunuz yeganə qüvvə
  • 2:26 - 2:27
    yuxarıda cazibə qüvvəsi idi,
  • 2:29 - 2:31
    və məxrəcdə ümumi kütlədir.
  • 2:32 - 2:33
    Bu fənddir.
  • 2:33 - 2:37
    Bu, bəzi sistemin təcilinitez tapmaq üçün taktikadır.
  • 2:37 - 2:41
    bunu bir neçə tənliklə və çoxsaylı bilinməyənlərlə
    etməli olsaydınız mürəkkəb ola bilər
  • 2:42 - 2:44
    ancaq bunu bir dəfə dərk etdikdə çox, çox asan.
  • 2:45 - 2:45
    Beləki,
  • 2:45 - 2:50
    fənd bəzən sadəcə olaraq "Blok sistemlər tək obyekt kimi" adlanır
  • 2:50 - 2:52
    İcazə verin sizə çox tez göstərim
  • 2:52 - 2:55
    Əgər bu sizə heç bir şey ifadə etmədisə,
    icazə verin, bunun nə demək olduğunu sizə göstərim.
  • 2:55 - 2:56
    Bircə bundan qurtulsaq.
  • 2:56 - 2:59
    Yəni iddia etdiyim budur
  • 2:59 - 3:00
    Əgər sizdə bir sistem varsa
  • 3:00 - 3:03
    bir neçə obyektin hərəkət etməsi tələb olunduğu yerlərdə
  • 3:03 - 3:06
    eyni ədədi qiymətli təcil ilə hərəkət etməlidir
  • 3:06 - 3:08
    Çünki onlar bir-birinə iplə bağlanıblar
  • 3:08 - 3:10
    və ya bəlkə də bir-birini sıxırlar.
  • 3:10 - 3:12
    Bəlkə də yanyana çoxlu qutu var
  • 3:13 - 3:14
    və eyni təcillə
  • 3:14 - 3:16
    bütün bu qutular itələnməlidir
  • 3:16 - 3:19
    çünki onlar özlərini itələyə bilməzlər.
  • 3:19 - 3:26
    birdən çox cisimin eyni ədədi qiymətli
    təcilinin olduğu vəziyyətdə
  • 3:26 - 3:32
    sistemi yeganə bir cisim kimi qəbul edərək
    sistemin təcilinin asanlıqla tapa bilərsiniz.
  • 3:32 - 3:34
    sistem yerinə sis yazıram
  • 3:34 - 3:36
    Nyutonun 2-ci qanunu istifadə etməklə
  • 3:36 - 3:38
    ancaq verilmiş istiqamət üçün cisimlərə
  • 3:38 - 3:39
    tək-tək baxmaq əvəzinə
  • 3:40 - 3:46
    Bütün xarici qüvvələrin
  • 3:49 - 3:51
    Sisteminin ümumi kütləsinə böl.
  • 3:52 - 3:56
    Və beləliklə xarici qüvvələri demək
    sistemə daxil olmayan qüvvə deməkdir
  • 3:56 - 3:59
    Beləliklə, xarici sistemə daxil olmayan deməkdir.
  • 3:59 - 4:02
    Beləki, əgər beş kiloqram və bu üç
    kiloqramlıq
  • 4:02 - 4:05
    qutunu bir kütlə kimi götürsəm,
  • 4:06 - 4:13
    gərilmə daxili qüvvə olardı,
    çünki bu iki cism arasına daxildən tətbiq edilir
  • 4:13 - 4:15
    Sisteminizin içində iki cism arasında
  • 4:16 - 4:18
    ancaq üç kiloqram kütlədə olan cazibə qüvvəsi xarici qüvvə
  • 4:18 - 4:19
    Xarici qüvvədir
  • 4:19 - 4:23
    çünki yer üç kiloqramlıq qutunu aşağı çəkir
  • 4:23 - 4:26
    Və Yer kürəsi bizim sistemdən deyil.
  • 4:26 - 4:29
    Eyni ilə, reaksiya qüvvəsi xarici qüvvədir
  • 4:30 - 4:33
    Ancaq o qravitasiya qüvvəsi ilə ixtisar edilir
  • 4:33 - 4:35
    Buna baxmayaraq onlar xaricidir.
  • 4:35 - 4:36
    Onlar burada istifadə edilmir.
  • 4:36 - 4:37
    Yəni onları elə burada qoyaq
  • 4:37 - 4:38
    Ancaq onlar bir birini ixtisar edirlər
  • 4:38 - 4:41
    Biz yalnız hərəkət istiqamətdəki qüvvələri nəzərə alırıq,
  • 4:41 - 4:44
    Və əgər onlar hərəkət yaradan qüvvələrdirsə
  • 4:44 - 4:46
    Onları müsbət qüvvə kimi istifadə edirik.
  • 4:46 - 4:48
    Əgər qüvvələr hərəkət istiqamətindədirsə,
  • 4:48 - 4:52
    cazibə qüvvəsi kimi onları müsbət edirik.
  • 4:52 - 4:55
    Beləliklə, qüvvələr burada müsbət hesab ediləcək
  • 4:56 - 5:00
    Əgər onlar sistemi hərəkət etdirərsə
    bu qəribə görünə bilər.
  • 5:00 - 5:01
    Sən deyə bilərsən," Gözlə.
  • 5:01 - 5:03
    “sistemi hərəkət etdirdiklərinə
    mən necə qərar verim?"
  • 5:04 - 5:05
    sadəcə özünüzdən soruşun
  • 5:05 - 5:09
    : "Bu qüvvə sistemin hərəkəti ilə eyni istiqamətə yönəlibmi?"
  • 5:09 - 5:14
    Beləliklə, onu hərəkətə gətirən qüvvələr varsa
    biz sadəcə olaraq sistem sürətlənəcək deyirik
  • 5:14 - 5:20
    və sistemi dayandıran qüvvələri
    biz mənfi qüvvələri hesab edəcəyik
  • 5:20 - 5:22
    və ya sistemin hərəkətinə müqavimət göstərən
    qüvvələri mənfi edəcəyik
  • 5:23 - 5:27
    Beləliklə, bəlkə də
    "Sistemin hərəkətinə qarşı müqavimət deməliyəm "
  • 5:27 - 5:29
    Bu vəziyyətdə, bunun üçün burada
  • 5:29 - 5:30
    Məndə bunların heç biri yoxdur.
  • 5:30 - 5:36
    Beləliklə, sistemin hərəkətinə qarşı müqavimət yoxdur
  • 5:36 - 5:39
    Sürtünmə qüvvəm olsaydı, edə bilərdim.
  • 5:39 - 5:43
    O zaman hərəkətə
    müqavimət göstərən xarici qüvvə olardı
  • 5:43 - 5:45
    Mən xarici qüvvəni mənfi kimi hesaba alardım.
  • 5:46 - 5:47
    çünki hərəkətə müqavimət göstərdiyi üçün.
  • 5:48 - 5:49
    Bu qəribə səslənsə də,
  • 5:50 - 5:51
    əslində düşünsəniz məntiqlidir.
  • 5:52 - 5:55
    vahid cisim kimi qəbul edilən
    sistemimizin təcili
  • 5:55 - 5:59
    yalnız sistemi hərəkətə gətirən və
    həmin qüvvələr sistemini dayandıran
  • 5:59 - 6:02
    və ya hərəkətə müqavimət göstərən
    qüvvələrdən asılı olacaq.
  • 6:02 - 6:05
    Belə ki, bunları da müsbət və
    mənfilərə uyğun olaraq əlavə etsək
  • 6:05 - 6:06
    onu ümumi kütləyə bölürük.
  • 6:06 - 6:09
    Hansı ki ümumi
    sistemimizin ətalətinin ölçüsünü verir,
  • 6:09 - 6:11
    sistemimizin təcilini əldə edəcəyik.
  • 6:11 - 6:13
    Məntiqlidir və işləyir.
  • 6:13 - 6:14
    Məlum olub ki, həmişə işləyir
  • 6:14 - 6:16
    və möhtəşəm vaxt qazandırır.
  • 6:17 - 6:19
    Məsələn, əgər biz
    bu problemi etmək istəsəydik,
  • 6:21 - 6:23
    və sizə deyilsə ki : “
    bu necə istəyirsən et ."
  • 6:23 - 6:24
    Mən bu yoldan istifadə edərdim.
  • 6:24 - 6:24
    Və deyərdim ki
  • 6:24 - 6:31
    bu beş kiloqram və üç kiloqramdan ibarət olan
    sistemin təcili sistemin təcili
  • 6:31 - 6:32
    sadəcə bərabər olacaq...
  • 6:32 - 6:35
    Burada özümdən ilk olaraq soruşardım:
    “ hansı qüvvə bu sistemi hərəkət etdirir?
  • 6:35 - 6:38
    "Bu sistemi hansı qüvvə hərəkətə gətirir?"
  • 6:38 - 6:40
    Və bu üç kiloqram ağırlığında
    cazibə qüvvəsidir.
  • 6:40 - 6:43
    Bu sistemi idarə edən budur, elə deyilmi?
  • 6:43 - 6:46
    Bu qüvvəni çıxartsan ,
    o qüvvəni aradan qaldırsan,
  • 6:46 - 6:47
    burda heç nə baş verməyəcək.
  • 6:47 - 6:50
    Bu, sistemi hərəkətə gətirən qüvvədir.
  • 6:50 - 6:54
    ona görə də onu üç kiloqram vur 9.8
  • 6:55 - 6:56
    Və bu məqamda,
  • 6:56 - 6:59
    sən deyə bilərsən: “Yaxşı,
    tamam, bu cazibə onu hərəkət etdirdi.
  • 6:59 - 7:00
    "Mən də bu cazibə qüvvəsini daxil etməliyəmmi?"
  • 7:00 - 7:04
    Amma yox, buradakı cazibə qüvvəsi
    hərəkətə perpendikulyardır.
  • 7:04 - 7:07
    ona görə də bu cazibə qüvvəsi
    sistemi hərəkət etdirmir
  • 7:07 - 7:09
    bu kütlənin stol üzərində əyləşməsinə
    səbəb olur.
  • 7:09 - 7:10
    və ikincisi
  • 7:10 - 7:11
    bu reaksiya
    qüvvəsi tərəfindən ixtisar edilir.
  • 7:12 - 7:14
    Beləliklə, hər halda ixtisar edirlər,
  • 7:14 - 7:15
    baxmayaraqkı, onlar xarici qüvvələrdir.
  • 7:16 - 7:18
    bu, sistemi idarə edən yeganə
    qüvvədir.
  • 7:18 - 7:21
    Beləliklə, buraya qoyuram və
    ümumi kütlə tərəfindən bölürəm.
  • 7:21 - 7:23
    çünki sistemin təcillənməsinə ətalət vasitəsilə,
  • 7:23 - 7:24
    necə müqavimət göstərdiyini deyir.
  • 7:27 - 7:28
    Əvvəllər aldığım şeyin eynisini alıram,
  • 7:29 - 7:33
    3.68 m/san^2
    geri aldım.
  • 7:33 - 7:35
    Bir sırada aldım.
  • 7:35 - 7:37
    Demək istəyirəm ki, bu taktika
    heyrətamizdir və işləyir,
  • 7:37 - 7:39
    və hər bir nümunədə işləyir
  • 7:39 - 7:40
    haradakı iki kütlənin və ya daha
  • 7:40 - 7:43
    çox kütlənin eyni təcillə hərəkət
    etməyə məcbur edilir
  • 7:44 - 7:46
    Deməli bu əladır. Bu
    bir ton vaxtınıza qənaət edəcək.
  • 7:47 - 7:48
    Bu, burada üç olmalıdır.
  • 7:48 - 7:50
    Və bunun nə qədər faydalı olduğunu sizə göstərim
  • 7:50 - 7:51
    sürtünmə olduğunu deyək.
  • 7:51 - 7:53
    deyək ki, sürtünmə əmsalı
  • 7:54 - 7:55
    0.3 idi.
  • 7:56 - 7:57
    Yaxşı, indi sürtünmə qüvvəm olardı.
  • 7:58 - 8:00
    belə ki, burada bir xarici
    sürtünmə qüvvəsi var.
  • 8:00 - 8:02
    Bu beş kiloqram kütləyə tətbiq olunacaq.
  • 8:02 - 8:04
    Mən onu buradan çıxarmalıyam.
  • 8:04 - 8:05
    Mən bundan qurtulsam
  • 8:06 - 8:08
    Beləliklə, daha 3.68 olmayacaq.
  • 8:08 - 8:12
    Çıxmalı olduğum sürtünmə qüvvəsi olacaq.
  • 8:12 - 8:16
    Beləliklə, mənfi myü k sürtünmə qüvvəsi qarışdırmadan
  • 8:16 - 8:18
    Mən sadəcə sürtünmə qüvvəsi tətbiq edəcəyəm.
  • 8:18 - 8:20
    Beləliklə, sürtünmə qüvvəsini həll etmək üçün,
  • 8:21 - 8:23
    sürtünmə qüvvəsi
  • 8:23 - 8:25
    üç vurulsun 9.8
  • 8:25 - 8:26
    İcazə verin bunu bura yazım
  • 8:26 - 8:32
    29.4 Nyuton çıx qüvvə
    tərəfindən verilən sürtünmə.
  • 8:32 - 8:34
    Beləliklə, sürtünmə qüvvəsi üçün
    bir formula var.
  • 8:35 - 8:38
    Sürtünmə qüvvəsi həmişə myü*K *F(N)-dir.
  • 8:39 - 8:41
    Beləliklə, sürtünmə qüvvəsi
    bu 5 kiloqram kütlədə
  • 8:41 - 8:43
    myü*K olacaq hansı ki 0.3-dür.
  • 8:44 - 8:48
    Beləliklə bu 0.3 vur reaksiya qüvvəsi olacaq
  • 8:48 - 8:50
    bu ümümi sistemdəki reaksiya qüvvəsi deyil
  • 8:50 - 8:52
    3 kiloqram kütləni bura daxil etmirəm,
  • 8:52 - 8:55
    yalnız 5 kiloqramlıq kütləyə təsir edən reaksiya qüvvəsidir
  • 8:55 - 8:58
    çünki sürtünmə qüvvəsinə təkan verəndir.
  • 8:58 - 9:00
    Baxmayaraq ki, biz bu sistemə vahid olaraq baxırıq.
  • 9:00 - 9:04
    Biz hələ də bu qutulardadakı fərdi qüvvələri
  • 9:04 - 9:05
    düzgün tapmalıyıq
  • 9:06 - 9:09
    Belə ki, burada hərəkət edən ümumi
    kütlə üzərində həll etmirik
  • 9:09 - 9:11
    5 kiloqramtlıq kütlədə Reaksiya qüvvəsi
  • 9:11 - 9:16
    5 kiloqram vur 9.81
  • 9:17 - 9:21
    m/san^2 olacaq.
    Burada ümumi kütləyə bölürəm
  • 9:21 - 9:24
    Çünki ümumi kütlə ətalətlilik vasitəsi ilə
  • 9:24 - 9:26
    hərəkətə müqavimət göstərir.
  • 9:26 - 9:28
    Və mən bunu təcil sistemindən həll etsəm
  • 9:28 - 9:33
    1.84 m/san^2 alıram
  • 9:33 - 9:36
    Beləliklə, bu daha azdır,
    3.68-dən daha azdır.
  • 9:36 - 9:38
    Və bu məntiqlidr,çünki
    Indi müqavimət göstərən qüvvə var.
  • 9:38 - 9:40
    Müqavimət göstərən xarici qüvvə
  • 9:40 - 9:42
    çalışır ki, sistemin hərəkətinin qarşısını alsın.
  • 9:42 - 9:44
    Ancaq diqqətli olmalısan.
  • 9:45 - 9:48
    Burada tapdığımız şey təcilin ədədi qiymətidir.
  • 9:49 - 9:52
    sistemi hərəkət etdirən qüvvələrə müsbət
  • 9:52 - 9:55
    Və hərəkətə müqavimət göstərən
    qüvvələrə neqativ dediyimiz bu üsul
  • 9:55 - 9:57
    mənə təcilin sadəcə olaraq ədədi qiymətini verir.
  • 9:57 - 9:58
    Xaricilər qüvvə, yəni
  • 9:58 - 10:00
    Mən sadəcə təcilin ədədi qiymətini əldə edirəm.
  • 10:01 - 10:04
    Fərdi qutular təcilin bu ədədi qiymətinə malik olacaqlar
  • 10:04 - 10:06
    Ancaq onlar müsbət və ya
  • 10:06 - 10:07
    Mənfi təcillə ola bilər.
  • 10:07 - 10:08
    Başqa sözlə
  • 10:08 - 10:11
    Sağa tərəf təcillənən 5 kiloqramlıq kütlənin
  • 10:11 - 10:13
    Təcili müsbət olacaqdır.
  • 10:13 - 10:17
    Başqa sözlə, 5 kiloqramlıq çəkinin təcili 1.84 m/san^2 olacaqdır.
  • 10:18 - 10:20
    3 kiloqramlıq kütlənin təcili
  • 10:20 - 10:22
    Aşağıya doğru yönəldiyi üçün,
  • 10:22 - 10:24
    -1.84
  • 10:24 - 10:25
    m/san^2 olacaqdır.
Title:
Blok sistemləri ( asan yol) Qüvvə və Nyuton hərəkət qanunları
Description:

more » « less
Video Language:
English
Team:
Khan Academy
Duration:
10:26

Azerbaijani subtitles

Revisions Compare revisions