İngilizce'de kaç zaman var? - Anna Ananichuk

Patreon sayfamızı ziyaret edin: https://www.patreon.com/teded

Dersin tamamı için: https://ed.ted.com/lessons/how-many-verb-tenses-are-there-in-english-anna-ananichuk

İngilizce'de kaç farklı zaman vardır? İlk bakışta cevap çok açık- geçmiş zaman,şimdiki zaman ve gelecek zaman. Ama aslında o kadar basit değil. Anna
Ananichuk, dil bilgisel açı denilen şey sayesinde her bir zamanın kullanımının nasıl kendi içinde bölündüğünü anlatıyor.

Ders Anna Ananichuk, yöneten Luke Rotzler.

Siz velinimetlerimize çok teşekkür ederiz! Siz olmasanız bu video olmazdı.

Dil bilgisinde zaman, dillerin, zaman
dilimlerini açıkça isimlendirmeden

zamandan bahsetme biçimidir,

bunun yerine olayın ne zaman olduğunu
belirtecek şekilde fiiller değiştirilir.

Peki, İngilizce gibi bir dilde
kaç farklı zaman vardır?

İlk bakışta cevap açık görünüyor:

Geçmiş zaman,

şimdiki zaman

ve gelecek zaman.

Ancak dil bilgisel açı
denilen şey sayesinde,

o zaman dilimlerinin her biri
aslında daha fazla bölünür.

Dört tür açı var.

Sürekli ya da devam eden açıda,

eylemler bahsedilen zamanda
hâlâ gerçekleşmektedir.

Bitmiş açı tamamlanmış eylemleri tanımlar.

Bitmiş devam eden açı ise

devam eden bir eylemin tamamlanmış
kısmını tanımlayan bir birleşimdir.

Ve son olarak bir de basit açı vardır,

bu geçmiş zaman, şimdiki zaman ve
gelecek zamanın temel biçimidir.

Burada eylemin devam etmekte olduğu
belirtilmez ya da eylem çok açık değildir.

Bütün bunların anlaşılması biraz zor
olabilir, bu yüzden bir örnek verelim:

Diyelim ki arkadaşlarınız size
gizemli bir deniz yaratığına dair

kanıt toplamak için gizli bir deniz
yolculuğuna gittiklerini söylediler.

Zaman burada geçmişte bahsedilen
olayın genel çerçevesini oluşturuyor,

ancak bunun içerisinde birçok seçenek var.

Arkadaşların, teknelerine bir yaratığın
saldırdığını söyleyebilirler,

bu basit geçmiş zamandır, en genel açıdır,

olaya dair başka hiçbir açıklama getirmez.

Olay olduğunda onlar uyuyorlarsa

o noktada seyir hâlinde
devam etmekte olan bir süreç vardır.

Ayrıca Nantucket'dan denize açılmış
olduklarını söyleyebilirler ve böylece

olayın daha da öncesinde tamamlanmış
olan bir eylemden bahsetmiş olurlar.

Bu, geçmişte belirli bir zamandan
önce tamamlanmıştır

ya da olayın öncesinde üç haftadır
denizde yolculuk ediyor olduklarını

söyleyebilirler ve bu ise o noktaya
kadar devam etmekte olan bir şey olur.

Şimdi, onlar size bugün hâlâ o yaratığı
bulmaya çalıştıklarını söylediklerinde

bu onların basitçe
şimdiki zaman aktivitesidir.

Belki bundan bahsettikleri sırada sonraki
yolculukları için hazırlık yapıyorlar.

Bunun için özel bir deniz altı yaptılar,
bu da tamamlanmış bir eser.

Artı, eğer bu yaratığı muhtemelen görmüş
olabilecek kişileri araştırmaktalarsa

bu bir süredir yaptıkları ve şu an hâlâ
yapmakta oldukları bir şeydir,

bu da bir süredir devam etmekte olan ve
bir kısmı da tamamlanmış bir eylem olur.

Peki, bir sonraki yolculuk
neler getirecek?

Bu yolculuk henüz gerçekleşmedi,
çünkü bir sonraki hafta yola çıkacaklar,

basit gelecek zaman.

Arkadaşların bulunması zor
yaratığı arıyor olacaklar,

bu bir süre daha devam edecek olan bir iş.

Sana denizaltının bir ay içerisinde daha
önce ulaşılmamış derinliklere ulaşmış

olacağını söylerlerse bu, gelecekte

belirli bir noktada başarmış
olacakları, ki o sırada gelecekte

bir süredir devam ediyor olan bir zamanda
üç haftadır yolculuk ediyor olacaklar,

bir şeyle ilgili olumlu
kendinden emin bir öngörü olur.

Bütün bu farklı zamanları
kavramanın anahtarı şudur:

Her bir cümle belirli bir anda yer alıyor,

ister geçmişte, ister şimdi,
ister gelecekte olsun.

Açıların önemi ise bunlar
size o belirli anda

eylemin durumunun
ne olduğundan bahsediyorlar.

Bize, İngilizcede toplamda
on iki olasılık veriyorlar.

Peki ya diğer diller?

Fransızca,

Şawili

ve Rusça gibi bazıları, İngilizceye
benzer bir yaklaşıma sahiptir.

Diğerleri, zamanı farklı bir şekilde
tanımlar ve böler.

Bazılarının birkaç zamanı vardır,

zamanı sadece geçmiş ve geçmiş olmayan
şeklinde ayıran Japonca gibi

ya da sadece gelecek ve gelecek olmayan

diye ayıran Buli ve Tukang Basi gibi

ve hiç dil bilgisel zamanı olmayan
Mandarin Çincesi gibi.

Diğer taraftan Yagwa gibi diller
geçmiş zamanı farklı derecelere ayırır,

bir şeyin saatler, haftalar veya yıllar
önce mi gerçekleştiği gibi.

Başka dillerde ise zamanlar
olayların ivediliğini,

gerekliliğini

veya olasılığını yansıtan
kiplerle iç içe geçmiştir.

Bu çeviriyi zorlaştırır, ancak
imkansız hale getirmez.

Çoğu dilde konuşmacılar belirli zamanlar
olmaksızın aynı düşünceyi ifade edebilir:

Would ve did gibi yardımcı fiillerle

ya da bahsettikleri zamanı belirterek.

Dilden dile değişkenlik
gösteren bu yapılar

aynı basit gerçeği tanımlamanın
farklı biçimleri midir?

Çeşitlilik gösteren bu yapılar,
dünyaya farklı bakış açılarını,

hatta zaman kavramının
kendisini mi yansıtır?

Eğer öyleyse zaman kavramını ifade
etmenin başka hangi yolları olabilir?