ငလျင်တွေကို ဘာလို့ ကြိုတင်ခန့်မှန်းရ သိပ်ခက်တာလဲ - Jean-Baptiste P. Koehl
-
0:08 - 0:10ခရစ်နှစ် ၁၃၂ ခုနှစ်မှာ
-
0:10 - 0:12ဗဟုသုတနှံ့စပ်တဲ့တရုတ်လူမျိုး Zhang Heng ဟာ
-
0:12 - 0:16သူ့ရဲ့ နောက်ဆုံးပေါ်တီထွင်မှုကို
ဟန်နန်းတော်ထံ ဆက်သခဲ့တယ်။ -
0:16 - 0:18သူ့အပြောအရ ဒီပန်းအိုးကြီးဟာ
-
0:18 - 0:21သူတို့နိုင်ငံမှာ ငလျင်လှုပ်တိုင်း
ပြောနိုင်သတဲ့။ -
0:21 - 0:25အကူအညီ ပို့ပေးသင့်တဲ့ အရပ်မျက်နှာ
ကိုပါ ညွှန်ပြပေးတယ်တဲ့။ -
0:25 - 0:27နန်းတော်က သိပ်မယုံသလိုရှိတယ်။
-
0:27 - 0:31အထူးသဖြင့်ဆိတ်ငြိမ်သလိုရှိတဲ့ မွန်းလွဲ
ပိုင်းမှာ ပန်းအိုးလှုပ်ချိန်မှာပေါ့။ -
0:31 - 0:34ဒါပေမဲ့ ဆက်သားတွေက ရက်တွေအကြာ
အကူအညီလာတောင်းကြတယ်။ -
0:34 - 0:37ဒီတော့မှ သူတို့သံသယစိတ်က ကျေးဇူးတင်စိတ်
ဖြစ်သွားတယ်။ -
0:37 - 0:41ဒီနေ့တော့ ငလျင်လှုပ်တာတွေကို သိနိုင်ဖို့
အိုးတွေကို အားမကိုးကြတော့ဘူး။ -
0:41 - 0:46ဒါပေမယ့် ငလျင်တွေဟာ ခြေရာခံဖို့ ကြိုးစားသူ
တွေကို တမူထူးတဲ့စိန်ခေါ်မှု ဖြစ်နေဆဲပါ။ -
0:46 - 0:49ဒီတော့ ငလျင်တွေဟာ ဘာလို့ ကြိုတင်ခန့်မှန်းရ
ခက်ခဲလှတာလဲ။ -
0:49 - 0:52ငလျင် ကြိုတင်ခန့်မှန်းအောင်
ပိုကောင်းအောင်ဘယ်လိုလုပ်နိုင်မလဲ။ -
0:52 - 0:53ဒီမေးခွန်းကို ဖြေဖို့
-
0:53 - 0:58ငလျင်လှုပ်မှုရဲ့ နောက်ကွယ်က
သီဝရီတချို့ကို နားလည်ဖို့ လိုပါတယ်။ -
0:58 - 1:02ကမ္ဘာ့အပေါ်ယံလွှာကို ချွန်ထက်တဲ့
ကျောက်ချပ်ကြီးတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတယ်။ -
1:02 - 1:04ဒါတွေကို tectonic plates လို့
ခေါ်တယ်။ -
1:04 - 1:08ကျောက်ချပ်ကြီးတစ်ခုစီဟာ ပူပြင်းလှပြီး
အရည်ပျော်နေတဲ့ ကမ္ဘာ့လွှာမှာ ပေါ်နေတယ်။ -
1:08 - 1:11ဒါက ကျောက်ချပ်ကြီးတွေကို
ဖြည်းဖြည်းလေး ပြန့်ထွက်စေတယ်။ -
1:11 - 1:15တစ်နှစ်ကို ၁ စင်တီမီတာကနေ ၂၀ အထိ
ဖြန့်ထွက်စေပါတယ်။ -
1:15 - 1:17ဒါပေမဲ့ ဒီလှုပ်ရှားမှုလေးတွေဟာ
ဆက်စပ်နေတဲ့ -
1:17 - 1:21ကျောက်ချပ်ကြီးတွေမှာ အက်ရာနက်နက်တွေ
ဖြစ်လောက်အောင် အားကောင်းပါတယ်။ -
1:21 - 1:22ဒီတော့ မတည်ငြိမ်တဲ့ နေရာတွေမှာ
-
1:22 - 1:27အားပြင်းလာနေတဲ့ ဖိအားဟာ ငလျင်ကို
နောက်ဆုံးမှာ ဖြစ်စေပါတယ်။ -
1:27 - 1:30ဒီသေးငယ်တဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို
စောင့်ကြည့်လေ့လာဖို့ ခက်ပါတယ်။ -
1:30 - 1:35ဒါပေမဲ့ အရွေ့တွေကို ငလျင်တွေအဖြစ်
ပြောင်ပေးတဲ့အချက်တွေက ပိုကွဲပြားပါတယ်။ -
1:35 - 1:38ပြတ်ရွေ့ကြောင်း အမျိုးမျိုးဟာ ကျောက်ဆောင်
မျိုးစုံ ပါဝင်ကြတယ် - -
1:38 - 1:42ကျောက်အချို့ဟာ ဖိအားအောက်မှာ ပိုအားကောင်း
လာသလို၊ အားနည်းလာတာလည်း ရှိပါတယ်။ -
1:42 - 1:47ကျောက်အမျိုးမျိုးက ပွတ်တိုက်မှုနဲ့
အပူချိန်အား တုန့်ပြန်မှု မတူပါဘူး။ -
1:47 - 1:50တစ်ချို့က တစ်စိတ်တစ်ဒေသ အရည်ပျော်ပြီး
ချောရည်တွေကို ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်တယ်။ -
1:50 - 1:53ဒါတွေကိုအပူမြင့် သယံဇာတတွေနဲ့
ပြုလုပ်ထားလို့ -
1:53 - 1:55ပြတ်ရွေ့ကြောပွတ်တိုက်မှုကို လျော့စေတယ်။
-
1:55 - 1:56ဒါပေမဲ့ တစ်ချို့ဟာ ခြောက်ကပ်ကျန်တယ်။
-
1:56 - 1:59အန္တရာယ်ရှိတဲ့အထိ ဖိအားတက်လာနိုင်တယ်။
-
1:59 - 2:04ဒီပြတ်ရွေ့အားလုံးဟာ ဆွဲငင်အားအမျိုးမျိုး
ဒဏ်ခံရနိုင်တယ်။ -
2:04 - 2:09နောက်ပြီး ကမ္ဘာ့ကြားလွှာ တလျှောက်ရွေ့နေတဲ့
ကျောက်ရည်စီးကြောင်းတွေရဲ့ ဒဏ်ခံရနိုင်တယ်။ -
2:09 - 2:12ဒါကြောင့် ဒီကွယ်နေတဲ့အရာတွေထဲက
ဘယ်ဟာကို စိစစ်သင့်ပါသလဲ။ -
2:12 - 2:16ဒါတွေက တိုးတက်လာနေတဲ့ ခန့်မှန်းပစ္စည်းတွေ
ထဲ ဘယ်လို အံကိုက်ဖြစ်နိုင်မလဲ။ -
2:16 - 2:20ဒီအင်အားတွေအနက်တစ်ချို့က အများအားဖြင့်
ပုံသေနှုန်းနဲ့ ဖြစ်တတ်တာကြောင့် -
2:20 - 2:23ကျောက်ချပ်ကြီးတွေရဲ့ လှုပ်ရှားမှုဟာ
စက်ဝန်းပုံလို ဖြစ်နေတယ်။ -
2:23 - 2:28ဒီနေ့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စိတ်ချရဆုံးသဲလွန်စ
များစွာဟာ ရေလရှည် ခန့်မှန်းမှုက ရတယ်။ -
2:28 - 2:32ငလျင်တွေ ဘယ်အချိန်၊ ဘယ်နေရာမှာ အရင်က
ဖြစ်ဖူးတာနဲ့ ဆိုင်တဲ့ အချက်အလက်တွေပါ။ -
2:32 - 2:34ထောင်စုနှစ်ချီပြီး တိုင်းတာကြည့်ရင်
-
2:34 - 2:38San Andreas လို အလွန်တက်ကြွနေတဲ့
ပြတ်ရွေ့တွေက ငလျင်ကြီးအတွက် -
2:38 - 2:39ဘယ်အချိန်ဟာ အချိန်နှောင်းလဲ
-
2:39 - 2:42ဆိုတာ ကျွန်တော်တို့ ကြိုပြောနိုင်တယ်။
-
2:42 - 2:44ဒါပေမဲ့ အကြောင်းအချက်တွေ
အများကြီးပါဝင်လို့ -
2:44 - 2:48ဒီနည်းက ကြိုတင်ဟောပေးနိုင်တဲ့
ကာလဟာ သိပ်မရေရာလှပါ။ -
2:48 - 2:50ပိုဖြစ်ခါနီး
အဖြစ်အပျက်တွေကို ခန့်မှန်းဖို့ -
2:50 - 2:55သုတေသီတွေက ငလျင်မလှုပ်ခင် ကမ္ဘာကြီး
တုန်ခါမှုတွေကို စူးစမ်းခဲ့ကြတယ်။ -
2:55 - 2:58ဘူမိဗေဒပညာရှင်တွေက ငလျင်တိုင်းစက်ကို
သုံးလာတာကြာပါပြီ။ -
2:58 - 3:02ကမ္ဘာ့အခွံပိုင်းမှာ ဒီလိုအသေးအမွှား
အပြောင်းအလဲတွေကို ခြေရာခံပုံကိုဖော်ဖို့ပါ။ -
3:02 - 3:05ဒီနေ့မှာတော့ စမတ်ဖုန်းအများစုက အခြေခံ
ငလျင်လှိုင်းတွေကိုလည်း -
3:05 - 3:08မှတ်တမ်းတင်နိုင်ကြပါပြီ။
-
3:08 - 3:10ကမ္ဘာတဝှမ်း ဖုန်းကွက်ရက်နဲ့ဆိုရင်
-
3:10 - 3:13သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ဖြစ်လာမယ့် ငလျင်တွေကို
လူတွေဆီ သတိပေးတဲ့ -
3:13 - 3:17ပြည့်စုံပြီး အသေးစိပ်ကျတဲ့ သတိပေးစနစ်ကို
ရှာဖွေစုရုံး လုပ်ဆောင်နိုင်ခြေ ရှိပါတယ်။ -
3:17 - 3:21ကံဆိုးချင်တော့ ဖုန်းတွေဟာ ဘေးကင်းရေး
လုပ်ထုံးလုပ်နည်းတွေ လုပ်နိုင်ဖို့လိုအပ်တဲ့ -
3:21 - 3:23ကြိုတင်သတိပေးချက်ကို မပေးနိုင်ပါဘူး။
-
3:23 - 3:26ဒါပေမဲ့ ဒီလိုအသေးစိတ်ဖတ်တာတွေက
NASAရဲ့Quakesim software လို -
3:26 - 3:29ခန့်မှန်းရေးကိရိယာတွေအတွက်
အသုံးဝင်ဆဲဖြစ်မှာပါ။ -
3:29 - 3:32ဒါက ဘူမိဗေဒအချက်အလက်တွေကို
ကောင်းကောင်း ရောစပ်အသုံးပြုပြီး -
3:32 - 3:35အန္တရာယ်ရှိတဲ့ ဒေသတွေကို ရှာနိုင်တယ်။
-
3:35 - 3:37ဒါပေမဲ့ မကြာသေးမီက လေ့လလာချက်အရ
-
3:37 - 3:42ငလျင်လှုပ်ဆိုင်ရာ အထင်ရှားဆုံး သင်္ကေတ
တွေကို ဒီအာရုံခံကိရိယာတွေ မမြင်ကြပါဘူး။ -
3:42 - 3:43၂၀၁၁ ခုနှစ်မှာ
-
3:43 - 3:46ဂျပန်အရှေ့ဘက်ကမ်းရိုးတန်းကို
ငလျင်မလှုပ်မီမှာပဲ -
3:46 - 3:50အနီးအနားက သုတေသီတွေဟာ ရေဒီယို
သတ္တိကြွတဲ့ အိုင်ဆိုတုပ်အတွဲတွေဖြစ်တဲ့ -
3:50 - 3:54ရေဒွန်နဲ့သိုရွန်တို့ အံ့ဖွယ် အများကြီး
စုစည်းလာတာကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့ကြတယ်။ -
3:54 - 3:58ငလျင်မဖြစ်မီလေး အခွံပိုင်းမှာ ဖိအားတွေ
တိုးပွားလာတာနဲ့အမျှ -
3:58 - 4:02အသေးစား ကျိုးအက်မှုတွေဖြစ်လာပြီး ဒီဓာတ်တွေ
မျက်နှာပြင်သို့ လွတ်ထွက်လာခဲ့ကြတယ်။ -
4:02 - 4:07ဒီသိပ္ပံပညာရှင်တွေရဲ့အထင် ငလျင်ဖြစ်တတ်တဲ့
နေရာတွေမှာ ရေဒွန်နဲ့သိုရွန်အာရုံခံစက်တွေ -
4:07 - 4:09ကွန်ရက်ကျယ်ဖြန့်တပ်ထားမယ်ဆိုရင်
-
4:09 - 4:11အလားအလာကောင်းတဲ့သတိပေးစနစ်
ဖြစ်လာနိုင်ပါသတဲ့။ -
4:11 - 4:15ဒီလိုဆိုရင် ငလျင်တွေကို တစ်ပတ်ကြိုတင်
ခန့်မှင်္နးနိုင်လောက်ပါတယ်။ -
4:15 - 4:15တကယ်တော့
-
4:15 - 4:17ဒီနည်းပညာထဲက ဘယ်ဟာကမှ
ကမ္ဘာ့အတွင်းဘက်ပိုင်းကို -
4:17 - 4:21နက်ရှိုင်းစွာ ကြည့်တာလောက် အထောက်အကူ
မဖြစ်စေပါဘူး။ -
4:21 - 4:22ပိုမိုနက်ရှိုင်းတဲ့ မြင်ကွင်းနဲ့ဆိုရင်
-
4:22 - 4:27အချိန်နဲ့တပြေးညီ ဘူမိဗေဒအပြောင်းအလဲကြီးတွေ
ကို ခြေရာခံခန့်မှန်းနိုင်လောက်ပါတယ်။ -
4:27 - 4:30ဒီလိုဆို တစ်နှစ်ကို အသက်ထောင်သောင်းချီပြီး
ကယ်တင်နိုင်မှာပါ။ -
4:30 - 4:31ဒါပေမဲ့ အခုတော့၊
-
4:31 - 4:35ပန်းအိုးရဲ့ လမ်းညွှန်ချက်တွေ စောင့်နေရန်
မလိုတော့ဘဲ၊ ဒီနည်းပညာတွေက အကူအညီလိုတဲ့ -
4:35 - 4:39နေရာတွေဆီ အလျင်အမြန် သွားပြီး
ကူပေးလာစေနိုင်ပါပြီ။
- Title:
- ငလျင်တွေကို ဘာလို့ ကြိုတင်ခန့်မှန်းရ သိပ်ခက်တာလဲ - Jean-Baptiste P. Koehl
- Speaker:
- Jean-Baptiste P. Koehl
- Description:
-
သင်ခန်းစာအပြည့်အစုံကို ကြည့်ရန် https://ed.ted.com/lessons/why-are-earthquakes-so-hard-to-predict-jean-baptiste-p-koehl
ခရစ်နှစ် ၁၃၂ ခုနှစ်မှာ Zheng Heng က သူ့နောက်ဆုံးပေါ် တီထွင်မှုဖြစ်တဲ့ ပန်းအိုးကြီးကို ပြသခဲ့တယ်။ ဒီပန်းအိုးဟာ မိုင်ရာချီအကွာအဝေးအတွင်း ငလျင်ဖြစ်တိုင်း လူတွေကို ပြောနိုင်တယ်လို့ သူက ဆိုပါတယ်။ ဒီနေ့မှာတော့ သတိပေးစနစ်တွေအဖြစ် အိုးတွေကို ကျွန်တော်တို့ အားမကိုးကြတော့ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ငလျင်တွေဟာ သူတို့ကို ခြေရာခံဖို့ ကြိုးစားသူတွေကို စိန်ခေါ်နေကြဆဲပါ။ ငလျင်တွေဟာ ဘာကြောင့် ကြိုတင်ခန့်မှန်းရ သိပ်ခက်တာလဲ။ ငလျင်တွေကို ကြိုတင်ခန့်မှန်းမှု ပိုကောင်းအောင် ဘယ်လို လုပ်နိုင်မှာလဲ။
Jean-Baptiste P. Koehl က သင်ခန်းစာကိုရေးသားပြီး Cabong Studios ညွှန်ကြား ရိုက်ကူးပေးထားပါတယ်။
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 04:41
![]() |
sann tint approved Burmese subtitles for Why are earthquakes so hard to predict? | May 25, 2019, 5:35 PM |
![]() |
Myo Aung accepted Burmese subtitles for Why are earthquakes so hard to predict? | May 25, 2019, 9:57 AM |
![]() |
Myo Aung edited Burmese subtitles for Why are earthquakes so hard to predict? | May 25, 2019, 9:57 AM |
![]() |
Tun Min edited Burmese subtitles for Why are earthquakes so hard to predict? | May 24, 2019, 6:04 PM |
![]() |
Tun Min edited Burmese subtitles for Why are earthquakes so hard to predict? | May 23, 2019, 6:41 PM |
![]() |
Tun Min edited Burmese subtitles for Why are earthquakes so hard to predict? | May 22, 2019, 7:04 PM |
![]() |
Tun Min edited Burmese subtitles for Why are earthquakes so hard to predict? | May 22, 2019, 9:21 AM |
![]() |
Tun Min edited Burmese subtitles for Why are earthquakes so hard to predict? | May 22, 2019, 9:18 AM |