< Return to Video

İklim değişikliği: Dünyanın büyük Tetris oyunu - Joss Fong

  • 0:07 - 0:08
    İklim değişikliğini anlayabilmek için,
  • 0:08 - 0:10
    "Tetris" oyununu düşünün.
  • 0:10 - 0:14
    Asırlar boyunca, dünya bu oyunun benzerini
    karbon kütleleriyle oynadı.
  • 0:14 - 0:18
    Bunlar atmosfere karbondioksit gazı olarak
    volkanlardan,
  • 0:18 - 0:20
    çürüyen bitkilerden,
  • 0:20 - 0:21
    nefes alan canlılardan
  • 0:21 - 0:22
    ve deniz yüzeyinden gelirler.
  • 0:22 - 0:26
    Ve atmosferi bitkiler tarafindan fotosentez
    esnasında kullanıldıktan sonra terk edip,
  • 0:26 - 0:28
    okyanus tarafından emilir
  • 0:28 - 0:31
    veya toprak ve tortuda depolanırlar.
  • 0:31 - 0:33
    Bu Tetris oyunun adı karbon döngüsüdür
  • 0:33 - 0:36
    ve bu döngü evrendeki yaşamın motorudur.
  • 0:36 - 0:37
    Peki iklimle bağlantısı nedir?
  • 0:37 - 0:39
    Karbondioksit havada
  • 0:39 - 0:41
    yeniden absorbe edilmeyi beklerken,
  • 0:41 - 0:44
    güneşin normalde uzaya gidecek olan
  • 0:44 - 0:45
    ısısının bir kısmını tutar.
  • 0:45 - 0:48
    Bu yüzden karbondioksite sera gazı denir.
  • 0:48 - 0:50
    Sera etkisi olarak da bilinen,
  • 0:50 - 0:53
    dünyayı Mars gibi donmaktan koruyan,
  • 0:53 - 0:55
    battaniye gibi saran bir sıcaklık yaratır.
  • 0:55 - 0:58
    Atmosferde ne kadar çok karbondioksit bloğu temizlenmek üzere asılı kalırsa,
  • 0:58 - 1:00
    dünya da o kadar ısınır.
  • 1:00 - 1:03
    Atmosferdeki karbon miktarı
  • 1:03 - 1:06
    buzul çağları boyunca ve
    astroid çarpışmalarıyla değiştiği hâlde,
  • 1:06 - 1:11
    son 8.000 yıl süresince bizim alışık olduğumuz iklim şimdiki şeklini alarak
  • 1:11 - 1:13
    beşerî medeniyetlerin büyümesini sağladı.
  • 1:13 - 1:15
    Fakat 200 yıl kadar önce,
  • 1:15 - 1:17
    toprağın altında depolanan eski karbonu
    kazmaya başladık.
  • 1:18 - 1:21
    Bu fosil yakıtlar, kömür, petrol ve doğal gaz,
  • 1:22 - 1:24
    insanlığın evrilmesinden çok zaman önce ölmüş olan
  • 1:24 - 1:27
    hayvan ve bitki kalıntılarından oluşmuştur.
  • 1:27 - 1:29
    Onların içinde depolanmış olan enerji
  • 1:29 - 1:33
    fabrikalarımıza, arabalarımıza ve
    elektrik santrallerimize güç verdi.
  • 1:33 - 1:36
    Fakat bu fosil yakıtların yakılmasıyla
    dünyanın Tetris oyununa
    yeni karbon blokları da eklendi.
  • 1:37 - 1:41
    Aynı zamanda tarım için ormanları
    yok ederek,
  • 1:41 - 1:44
    dünyanın karbon bloklarını azaltma
    gücünü düşürdük.
  • 1:44 - 1:48
    Ve 1750'den beri, atmosferdeki
    karbon miktarı
  • 1:48 - 1:50
    yüzde 40 arttı
  • 1:50 - 1:52
    ve azalacak gibi de görünmüyor.
  • 1:52 - 1:55
    Tıpkı Tetris oyunundaki gibi
    ne kadar çok blok birikirse,
  • 1:55 - 1:57
    dengeyi sağlamak da o kadar zorlaşır.
  • 1:57 - 2:00
    Atmosferdeki ilave karbondioksit,
  • 2:00 - 2:02
    yeryüzünde daha fazla ısının hapsolmasına ve
  • 2:02 - 2:04
    kutuptaki buzulların erimesine neden olarak
  • 2:04 - 2:06
    sera etkisini hızlandırır.
  • 2:06 - 2:10
    Buzullar eridikçe, daha az güneş ışığı yansıtabilirler,
  • 2:10 - 2:12
    bu da okyanusların daha da hızlı
    ısınmasına neden olur.
  • 2:12 - 2:17
    Deniz seviyesi yükselir, kıyı şeridinde yaşayan nüfusu
    sel tehdit eder,
  • 2:17 - 2:18
    doğal sistemler bozulur
  • 2:18 - 2:22
    ve havalar zamanla daha da aşırılaşır.
  • 2:22 - 2:25
    İklim değişikliği farklı insanları ve bölgeleri farklı şekillerde etkileyebilir.
  • 2:25 - 2:29
    Fakat, eninde sonunda hepimizin
    oynamak zorunda olduğu bir oyun bu.
  • 2:29 - 2:31
    Ve Tetris oyunundan farklı olarak,
  • 2:31 - 2:34
    yeniden başlama ve deneme şansımız
    olmayacak.
Title:
İklim değişikliği: Dünyanın büyük Tetris oyunu - Joss Fong
Description:

Dersin tamamını görmek için: http://ed.ted.com/lessons/climate-change-earth-s-giant-game-of-tetris-joss-fong

Küresel seviyede bir Tetris oyunu gerçekleşiyor: Oyun alanı ise dünyamız ve bütün o can sıkıcı, üst üste binen bloklar karbondioksiti simgeliyor. Karbondioksit, arabalarımızı, fabrikalarımızı ve enerji santrallerimizi işletmek için fosil yakıtları kullandıkça, daha da hızlı şekilde istiflenen bir sera gazıdır. Joss Fong, karbondioksiti fazla yüklemenin nasıl iklim değişikliğine yol açtığını özetliyor ve Tetris'in aksine tekrar başlama ve deneme olanağımızın olmayacağını bize hatırlatıyor.

Ders: Joss Fong, animasyon: Provincia Studio.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
02:49

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.