Kto był pierwszym autorem? - Soraya Field Fiorio

Zobacz całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/who-was-the-world-s-first-author-soraya-field-fiorio

4300 lat temu w starożytnym Sumerze najpotężniejsza osoba w mieście Ur została z niego wygnana, żeby błąkać się po bezkresnej pustyni. Tą osobą była Enheduanna. Przed wygnaniem zdążyła napisać 42 hymny i trzy eposy, a to jeszcze nie były jej ostatnie słowa. Kim była i dlaczego została wygnana? Soraya Field Fiorio przedstawia życie i historię pierwszej na świecie autorki.

Lekcja: Soraya Field Fiorio, reżyseria: Laura White.

4300 lat temu
w starożytnym Sumerze

najpotężniejsza osoba miasta Ur
została wygnana na pustynię.

Na imię miała Enheduanna.

Była arcykapłanką boga księżyca
i pierwszą znaną autorką w historii.

Przed wygnaniem napisała
już 42 hymny i trzy eposy,

a to nie był ostatni raz,
kiedy usłyszano o niej w Sumerze.

Enheduanna żyła 1700 lat przed Safoną,

1500 lat przed Homerem

i około 500 lat przed biblijnym
patriarchą Abrahamem.

Urodziła się w Mezopotamii,
krainie między Tygrysem i Eufratem,

kolebce pierwszych miast i cywilizacji.

Jej ojcem był król Sargon Wielki,
twórca pierwszego imperium w historii,

który podbił niezależne
państwa-miasta w Mezopotamii.

Sargon był północnym Semitą
mówiącym po akadyjsku,

więc stare miasta sumeryjskie z południa
widziały w nim obcego najeźdźcę.

Żeby odzyskać niepodległość,
ciągle się buntowały,

osłabiając nowo założoną dynastię.

Żeby zmniejszyć przepaść międzykulturową

Sargon mianował jedyną córkę Enheduannę

arcykapłanką najważniejszej
świątyni w imperium.

Kobiety z królewskich rodów
zwykle pełniły role religijne,

więc nauczono ją czytać,
pisać po sumeryjsku i akadyjsku

oraz liczyć.

Pierwsze pismo w Sumerze
było systemem księgowania,

umożliwiającym kupcom
komunikację na długich dystansach.

System piktogramów
stał się pismem około 300 lat

przed narodzinami Enheduanny.

Zwano go pismem klinowym.

Do pisania używano kawałka trzciny,
którym odciskano kliny w miękkiej glinie.

Przed pojawieniem się Enheduanny

pisma używano głównie
do spisywania transakcji,

a nie oryginalnych prac
konkretnych autorów.

Ur za czasów Enheduanny liczyło
34 000 ludzi, miało wąskie uliczki,

wielopiętrowe domy z cegły,
spichlerze i system irygacji.

Jako arcykapłanka Enheduanna
zarządzała miejskimi zapasami zboża,

nadzorowała setki pracowników świątyni,
interpretowała objawienia senne,

prowadziła comiesięczne
uroczystości w nów księżyca

i rytuały z okazji równonocy.

Enheduanna starała się
zjednoczyć starą kulturę sumeryjską

z nowszą cywilizacją akadyjską.

W tym celu napisała 42 hymny religijne

łączące obie mitologie.

Każdym z mezopotamskich miast
rządziło bóstwo opiekuńcze,

więc jej hymny zadedykowano
bóstwom każdego większego miasta.

Chwaliła miejską świątynię,
sławiła przymioty bogów

i wyjaśniała relacje
między bogami w panteonie.

W dziełach humanizowała
niedostępne bóstwa.

Teraz bogowie cierpieli, walczyli,
kochali i odpowiadali na ludzkie wołanie.

Jej najcenniejszy wkład w literaturę

to poezja napisana do Isztar,
bogini wojny i pożądania,

boskiej energii chaosu,
która rozświetla wszechświat.

Isztar lubiła wszelkie
formy seksualnej ekspresji.

Uważano ją za tak potężną,
że mogła przekraczać granicę płci,

jak i jej ziemscy wysłannicy:
prostytutki, eunuchowie, transwestyci.

Enheduanna umieściła Isztar
w panteonie jako najpotężniejsze bóstwo.

Hymny do Isztar to pierwszy przypadek,
kiedy autor używa zaimka "ja",

a tekst zgłębia intymne emocje.

Po śmierci ojca Enheduanny, króla Sargona,

generał wykorzystał
bezkrólewie i dokonał przewrotu.

Jako wpływowy członek rodziny rządzącej
Enheduanna stała się celem ataku

i została wygnana z Ur przez generała.

Jej bratanek, legendarny
król Sumerów Naram-Sin

stłumił powstanie, przywracając
ciotce funkcję arcykapłanki.

Enheduanna służyła jako
arcykapłanka łącznie przez 40 lat.

Po śmierci stała się półbóstwem,

a jej poezję kopiowano, studiowano
i wystawiano w całym imperium

przez ponad 500 lat.

Jej wiersze wpłynęły na Biblię Hebrajską,

eposy Homera i chrześcijańskie hymny.

Spuścizna Enheduanny jest obecna

na glinianych tabliczkach,
które przetrwały próbę czasu.