< Return to Video

Otizmli olmak nasıl bir şey

  • 0:02 - 0:07
    Otizm, çoğumuzun
    fikir sahibi olduğu bir olgudur.
  • 0:08 - 0:10
    Mesela bazı insanlara göre
  • 0:10 - 0:14
    otistik bireyler,
    monoton bir ses tonuyla konuşan
  • 0:14 - 0:17
    ve sürekli aynı konudan bahseden
  • 0:17 - 0:20
    açık tenli erkeklerdir.
  • 0:21 - 0:26
    Bazılarına göre otistikler,
    doğruyu yanlıştan ayırt edemeyen,
  • 0:26 - 0:28
    ilgiden kaçınan
  • 0:28 - 0:32
    ve genellikle yanlış zamanda
    yanlış şeyler söyleyen kişilerdir.
  • 0:32 - 0:36
    Kimisine göre ise otistik bireyler,
    sosyal ortamlarda tuhaf davranır
  • 0:36 - 0:38
    ve espri anlayışı ile empatiden yoksundur.
  • 0:40 - 0:43
    Eğer az önce dediklerime katılıyorsanız,
  • 0:43 - 0:44
    üzgünüm ama
  • 0:45 - 0:48
    otizm hakkındaki
    izlenimleriniz doğru değil.
  • 0:49 - 0:50
    Nereden mi biliyorum?
  • 0:51 - 0:54
    Çünkü ben de otizmliyim.
  • 0:54 - 0:59
    Benim de, elektronik eşyalar
    ve toplu taşıma gibi konulara
  • 0:59 - 1:02
    takıntım var
  • 1:02 - 1:04
    ama beni tanımlayan şey bu değildir.
  • 1:05 - 1:08
    Her birimiz kendi içinde
    farklı ve eşsiz kişileriz.
  • 1:09 - 1:13
    Ancak, otizmli bir yaşamın
    gerçekte nasıl olduğu konusunda
  • 1:13 - 1:16
    yeterince bilgiye ulaşamadığı için
  • 1:16 - 1:19
    insanlar sıkça klişelere başvurmaktadır.
  • 1:20 - 1:22
    Bunlara genellikle medyada rastlıyoruz.
  • 1:23 - 1:27
    Medyadaki en yaygın
    klişelere göre otizmliler
  • 1:27 - 1:29
    sosyal ortamlarda tuhaf davranırlar
  • 1:29 - 1:31
    empatiden yoksunlardır
  • 1:31 - 1:33
    ve hatta üstün zekâlı bireylerdir.
  • 1:36 - 1:41
    Ancak otizm hakkındaki bilgi eksikliği
    bunlarla da sınırlı kalmıyor.
  • 1:41 - 1:44
    Bazı insanların otizm için bir tedavi
    bulmaya çalıştığını biliyor muydunuz?
  • 1:44 - 1:47
    Bu kişiler, otizmi olumsuz bir olgu,
  • 1:47 - 1:48
    bir hastalık gibi görmekte.
  • 1:49 - 1:51
    Çoğu kişi bu fikrin
    doğruluğunu sorgulamakta
  • 1:51 - 1:56
    ve bize göre otizm bir hastalık değil.
  • 1:56 - 2:00
    Otizm, düşünmenin ve dünyaya
    bakışın farklı bir yolundan ibaret.
  • 2:01 - 2:04
    Beyinlerimiz çoğu insanın
    beyninden farklı çalışır.
  • 2:05 - 2:08
    Xbox ve PlayStation'ı
    karşılaştırmak gibi düşünün.
  • 2:08 - 2:11
    İkisi de farklı programlamaya sahip
    son derece güçlü konsollar.
  • 2:12 - 2:16
    Ama bir Xbox oyununu
    PlayStation'a takarsanız
  • 2:16 - 2:21
    oyun çalışmaz, çünkü PlayStation
    farklı şekilde iletişim kurar.
  • 2:25 - 2:27
    Aynaya baktığımda
  • 2:27 - 2:29
    farklı düşünen birini görüyorum.
  • 2:29 - 2:31
    Bir de güzel saçlar görüyorum.
  • 2:31 - 2:33
    (Gülüşmeler)
  • 2:33 - 2:39
    (Alkış)
  • 2:39 - 2:41
    Ama soru şu,
  • 2:41 - 2:45
    "Sırf farklı düşündüğüm için
    ben gerçekten hasta olabilir miyim?"
  • 2:48 - 2:53
    Günümüz toplumunda otizmlilerle
    yaşamadaki temel sorun,
  • 2:53 - 2:56
    dünyanın bize göre
    inşa edilmemiş olmasıdır.
  • 2:56 - 3:00
    Rahatsız hissetmemize sebep olan
    o kadar çok şey var ki.
  • 3:00 - 3:02
    Mesela yüksek ses
  • 3:02 - 3:07
    beni her zaman rahatsız eden bir şeydir.
  • 3:07 - 3:10
    Bu yüzden asla yüksek sesle
    müzik dinlemem
  • 3:11 - 3:15
    ve kalabalık partilerden de
    pek haz almıyorum.
  • 3:15 - 3:19
    Ama spektrumdaki diğer kişileri
    parlak ışıklar,
  • 3:19 - 3:22
    ağır kokular
    veya vıcık vıcık şeyler de
  • 3:22 - 3:24
    rahatsız edebilir,
  • 3:25 - 3:28
    bunların hepsi endişe
    yaratma potansiyeline sahiptir.
  • 3:29 - 3:34
    Geçmişte katıldığınız tüm
    sosyal buluşmaları düşünün.
  • 3:34 - 3:36
    Yüksek sesli müzik çalıyor muydu?
  • 3:37 - 3:39
    Ortamda parlak ışıklar var mıydı?
  • 3:40 - 3:44
    Aynı anda farklı farklı yemeklerin
    kokusu geliyor muydu?
  • 3:44 - 3:48
    Aynı anda çok sayıda insan
    sesi duyuyor muydunuz?
  • 3:49 - 3:52
    Bu gibi şeyler sizi rahatsız etmeyebilir,
  • 3:52 - 3:55
    ama otizmli biri için bunlar
  • 3:55 - 3:57
    son derece rahatsız edici olabilir.
  • 3:58 - 4:03
    O yüzden böyle durumlarda,
    aynı hareketi veya sesi tekrarlama
  • 4:03 - 4:06
    ya da rastgele şekilde kıpırdanma gibi
  • 4:06 - 4:12
    tekrarlayan beden
    hareketlerine başvururuz.
  • 4:13 - 4:15
    Kimisi ellerini salar,
  • 4:15 - 4:19
    gürültü yapar veya etrafında döner.
  • 4:20 - 4:23
    Bunlar ilgimizi kaybetme şekillerimizdir.
  • 4:25 - 4:27
    Çoğu zaman tekrarlı hareketlerin
    gerekli olduğunu hissederiz.
  • 4:28 - 4:31
    Ama bunlar genellikle hoş görülmez
  • 4:31 - 4:33
    ve saklamak zorunda kalırız.
  • 4:34 - 4:38
    Bu gibi otizme dair özelliklerimizi
    saklamaya zorlandığımızda
  • 4:38 - 4:39
    maskeleme yapmış oluyoruz.
  • 4:41 - 4:44
    Kimisi diğerlerinden daha iyi maskeler.
  • 4:45 - 4:51
    Ben bazen öyle iyi maskelerim ki
    insanlar otizmli olduğumu bile anlamaz,
  • 4:51 - 4:55
    ta ki büyük sırrı ifşa edene kadar.
    (Gülüyor)
  • 4:56 - 5:00
    Ama her şey göz önüne alındığında
    bu gerçekten stresli bir durum.
  • 5:00 - 5:03
    Gece vakti ev ödevi yapmak
    gibi bir etkinlik bile
  • 5:03 - 5:05
    çok yorucu olabiliyor.
  • 5:06 - 5:08
    Bazı kişiler
  • 5:09 - 5:11
    maskeleme yeteneğimiz olduğu için
  • 5:11 - 5:14
    otizmin tedavisinin bu olduğunu düşünüyor.
  • 5:14 - 5:17
    Ama bu yalnızca,
    gerçek benliğimizi göstermekten
  • 5:17 - 5:19
    utanmamıza neden oluyor.
  • 5:24 - 5:29
    Sıklıkla otizmle ilişkilendirilen
    diğer bir klişe ise,
  • 5:29 - 5:31
    otizmli kişilerin empatiden
    yoksun olduğudur.
  • 5:32 - 5:34
    Ama bu da doğru değil.
  • 5:35 - 5:37
    Tam tersine, ben empati doluyum.
  • 5:38 - 5:40
    Sadece bunu göstermekte iyi değilim.
  • 5:41 - 5:43
    Bir arkadaşım,
  • 5:43 - 5:46
    üstesinden gelmeye çalıştığı
    zorlukları bana anlattığında,
  • 5:46 - 5:49
    çoğu zaman cevabımı nasıl
    ifade edeceğimi bilmiyorum.
  • 5:49 - 5:51
    İşte bu yüzden empatiyi
  • 5:51 - 5:54
    otizmli olmayan arkadaşlarım kadar
    iyi sergileyemiyorum.
  • 5:57 - 6:01
    Hangi boyutta olursa olsun
    duygularımı ifade etmek,
  • 6:01 - 6:03
    benim için zor bir şey.
  • 6:04 - 6:06
    Çünkü içim her zaman
  • 6:06 - 6:10
    bir insanın hissedebileceği
    bütün duygularla dolu oluyor.
  • 6:11 - 6:14
    Ama elbette, bu duyguları
    o şekilde ifade edemem.
  • 6:15 - 6:19
    Aksi halde, diyelim ki mutluluk hissi,
  • 6:19 - 6:22
    aniden neşe dolu
    hırıtılı solumalar, el çırpmalar
  • 6:22 - 6:26
    ve yüksek sesle "vuu huu" şeklinde
    bağırmalar ile ifade edilirdi.
  • 6:26 - 6:27
    (Gülüşmeler)
  • 6:28 - 6:30
    Siz ise sadece gülümserdiniz.
  • 6:30 - 6:32
    (Gülüşmeler)
  • 6:34 - 6:38
    İster harika bir doğum günü
    hediyesi alayım,
  • 6:38 - 6:43
    ister trajik bir haber dinleyeyim,
  • 6:43 - 6:48
    tepkimi asla duygularla
    dolup taşmadan ifade edemiyorum.
  • 6:48 - 6:53
    Burada yine, normal görünmek için
    hislerimi maskelemeliyim.
  • 6:54 - 6:57
    İçimdeki duyguların sınırı yok ama
  • 6:57 - 7:01
    beynim duygularımı ya aşırı şekilde ifade
    etmeme ya da hiç etmememe izin veriyor.
  • 7:04 - 7:06
    O yüzden benim
  • 7:06 - 7:10
    duygularla aram çok iyi değildir
  • 7:10 - 7:13
    ve farklı şekilde iletişim kurarım.
  • 7:13 - 7:18
    Bu yüzden bana otizm spektrum
    bozukluğu tanısı kondu.
  • 7:19 - 7:23
    Bu tanı, beynimin nasıl çalıştığını
    anlama konusunda
  • 7:23 - 7:26
    arkadaşlarıma ve aileme yardımcı oluyor.
  • 7:28 - 7:29
    Dünya nüfusunun
  • 7:29 - 7:32
    yaklaşık yüzde birlik bölümüne
  • 7:32 - 7:35
    otizm spektrum bozukluğu
    tanısı konmuştur
  • 7:35 - 7:37
    Bu sayı gitgide artmakta.
  • 7:38 - 7:41
    Ancak hala büyük bir azınlıktan ibaretiz.
  • 7:41 - 7:45
    Hala bizi diğer insanlarla
    eşit görmeyen
  • 7:45 - 7:46
    çok kişi var.
  • 7:48 - 7:50
    Bu benim ailem.
  • 7:51 - 7:57
    Ailemde otizmli bir kişi daha var.
  • 7:58 - 8:00
    O kişi annem.
  • 8:00 - 8:03
    Evet, yetişkin kadınlar da
    otizmli olabilir.
  • 8:05 - 8:08
    Babam ve kardeşim otizmli değil.
  • 8:09 - 8:14
    Bazen birbirimizle iletişim
    kurmamız biraz zor olabiliyor.
  • 8:15 - 8:18
    Bazen şöyle bir şeyler diyorum,
  • 8:18 - 8:21
    "Aa, Toronto'daki
    Tren İstasyonu, değil mi?"
  • 8:21 - 8:25
    ve bunu söyleyerek
  • 8:25 - 8:28
    bazı ayrıntıları hatırlamalarını
    sağlayabileceğimi umuyorum.
  • 8:28 - 8:33
    Kafaları karıştığında genellikle daha
    çok ayrıntı vermem gerekiyor.
  • 8:34 - 8:38
    Genellikle herkesin anlayabilmesi için
  • 8:38 - 8:41
    aynı şeyi birkaç farklı şekilde
    söylemek zorunda kalıyoruz.
  • 8:42 - 8:44
    Ama tüm bunlara rağmen
  • 8:44 - 8:48
    birbirimizi çok seviyor ve birbirimize
    eşit derecede saygı duyuyoruz.
  • 8:48 - 8:51
    "NeuroTribes" adlı kitabında
    yazar Steve Silberman
  • 8:51 - 8:56
    otizmin ve diğer zihinsel rahatsızlıkların
  • 8:56 - 8:59
    kusur olarak değil,
    insanın doğal bir hali olarak,
  • 8:59 - 9:03
    insan spektrumunun doğal
    bir parçası olarak görülmesi
  • 9:03 - 9:05
    gerektiğini belirtmiştir.
  • 9:05 - 9:08
    Bu benim de tamamen katıldığım bir görüş.
  • 9:09 - 9:13
    Otizm, doğal insan spektrumunun
    bir parçası olarak görülseydi
  • 9:13 - 9:20
    dünya da otizmli insanların daha iyi
    barınabileceği şekilde tasarlanabilirdi.
  • 9:21 - 9:23
    Otizmli olmaktan utanmıyorum.
  • 9:24 - 9:27
    Ben sizin gibi düşünmeyebilir
  • 9:27 - 9:29
    veya sizin gibi davranmayabilirim
  • 9:29 - 9:32
    ama yine de
    insanım ve hasta değilim.
  • 9:34 - 9:35
    Teşekkür ederim.
  • 9:35 - 9:39
    (Alkış)
Title:
Otizmli olmak nasıl bir şey
Speaker:
Ethan Lisi
Description:

"Otizm bir hastalık değildir; sadece, farklı bir düşünme şeklidir," diyor Ethan Lisi. Dünyayı nasıl deneyimlediğine dair kısa bir bakış sunan Lisi, otizm hakkındaki stereotipleri yıkıyor, tekrarlayıcı beden hareketleri ve maskeleme gibi yaygın davranışlara dair bilgiler veriyor ve insanları daha kapsayıcı bir spektrum anlayışını benimsemeye teşvik ediyor.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
09:52

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.