< Return to Video

Radius of Observable Universe

  • 0:01 - 0:06
    Hal-hazırda, Böyük Partlayışın nə vaxt
    baş verdiyinə dair ən yaxşı ehtimal
  • 0:06 - 0:08
    ancaq bir daha deyim ki, bu ifadəni
    o qədər də bəyənmirəm,
  • 0:08 - 0:11
    çünki bu, bir növ
    partlayışı nəzərdə tutur.
  • 0:11 - 0:13
    Lakin bu, bildiyiniz kimi əslində
  • 0:13 - 0:15
    bir növ kosmosun genişlənməsidir və
    kosmosun
  • 0:15 - 0:18
    həqiqətən də təklikdən genişlənməyə
    başladığı andır.
  • 0:18 - 0:21
    Ancaq bununla əlaqəli bizim ən yaxşı ehtimalımız
  • 0:21 - 0:24
    bu hadisənin 13,7 milyard il əvvəl baş verdiyinə dair
    bir fikrin olmasıdır.
  • 0:24 - 0:27
    Böyük pullar haqqında
    danışmağımıza
  • 0:27 - 0:29
    və milyardlarla ölçülən rəqəmlərlə
  • 0:29 - 0:31
    işlədiyimizə baxmayaraq
  • 0:31 - 0:33
    bu yenədə inanılmaz bir zaman ölçüsüdür.
  • 0:33 - 0:37
    Ölçülən bir şey kimi görünür amma
    əslində bu belə deyil.
  • 0:37 - 0:38
    Növbəti videolarda mən onsuzda
  • 0:38 - 0:40
    vaxt miqyası haqqında danışacağam.
  • 0:40 - 0:43
    Biz 13,7 milyard ilin nə qədər
    uzun olduğunu
  • 0:43 - 0:44
    dəyərləndirə bilərik və ya
  • 0:44 - 0:48
    bunun əksini edə bilərik.
  • 0:48 - 0:52
    Onu da vurğulamaq istəyirəm ki,
    bu, hazırda əlimizdə olan
  • 0:52 - 0:53
    ən yaxşı təxmindir.
  • 0:53 - 0:55
    Böyük Partlayış haqqında bildiyim
  • 0:55 - 0:57
    və həyatım boyunca
    ən yaxşı ehtimalın nə olduğuna dair
  • 0:57 - 0:59
    fikirlər və qeyd olunan ,
  • 0:59 - 1:01
    rəqəm hər zaman ətrafda dolaşırdı.
  • 1:01 - 1:05
    Bu səbəbdən gələcəkdə bu rəqəmin
    daha dəqiq ola biləcəyinə dair
  • 1:05 - 1:07
    bir şübhəm yoxdur.
  • 1:07 - 1:09
    Ancaq bu bizim hazırda sahib olduğumuz
    ən yaxşı ehtimaldır.
  • 1:09 - 1:09
    Beləliklə, bu rəqəm bizə müşahidə edilə bilən kainatın
  • 1:09 - 1:12
    ölçüsü haqqında nə dediyi haqda bir qədər
    düşünmək istəyirəm.
  • 1:17 - 1:22
    Deməli, əgər bütün genişlənmə
    13,7 milyard il
  • 1:22 - 1:26
    əvvəl başlamışsa, o zaman bizim
    üçölçülü kainatımızda
  • 1:26 - 1:28
    bildiyimiz hər şey bir nöqtədə idi,
    bu isə hazırda bizə çatan hər hansı bir işıq fotonunun
  • 1:28 - 1:31
    səyahət edə biləcəyi ən uzun
    müddət deməkdir,
  • 1:31 - 1:34
    , indi gəlin buna nəzər yetirək,
  • 1:34 - 1:40
    deyək ki, bu mənim gözümdür.
  • 1:40 - 1:46
    Bu isə mənim kirpiklərimdir,
  • 1:46 - 1:49
    belə ki, bəzi işıq fotonları sadəcə
    gözümə və ya
  • 1:49 - 1:51
    teleskopun obyektivinə gəlib çata bilər.
  • 1:51 - 1:53
    Səyahət edə biləcəyi ən uzun müddət
  • 1:53 - 1:55
    13,7 milyard ildir.
  • 1:55 - 2:07
    Beləki, o, 13,7 milyard il səyahət
    edə bilər.
  • 2:07 - 2:09
    Biz müşahidə
    olunan kainatı təsvirinə baxdığımızda fikrimcə,
  • 2:09 - 2:12
    bundan öncəki iki və ya üç videoda
  • 2:12 - 2:15
    mən onu bir dairə kimi çəkmişdim.
  • 2:18 - 2:22
    Biz uzaq obyektlərdən gələn işığı
    gördüyümüz zaman,
  • 2:22 - 2:24
    onun bizə tam olaraq elə buradan gəlidiyini görürük.
  • 2:24 - 2:26
    Baxın, biz buradayıq.
  • 2:26 - 2:28
    Təsvirdə uzaq obyektin olduğunu
  • 2:28 - 2:29
    təxmin etdiyim yer buradır.
  • 2:29 - 2:31
    Ancaq o uzaq obyektdən gələn işıq
  • 2:31 - 2:33
    indi bizə gəlib çatır.
  • 2:33 - 2:38
    Və bu işığın bizə çatması 13,7 milyard illik
    bir zaman müddətində meydana gəldi.
  • 2:42 - 2:45
    Hazırda etməyə tərəddüd etdiyim şey budur,
  • 2:45 - 2:49
    çünki biz bu qədər böyük məsafələrdən
  • 2:49 - 2:53
    və kosmosun özünün genişləndiyi
    böyük zaman miqyası haqqında danışırıq
  • 2:53 - 2:55
    və biz bunu burada görəcəyik,
  • 2:55 - 2:59
    bu videoya gəlincə siz obyektin burada
    olduğunu deyə bilməyəcəksiniz,
  • 2:59 - 3:04
    buna ehtiyac yoxdur və istəyirəm bu sözü
    böyük hərflərlə yazım,
  • 3:04 - 3:14
    bu 13,7 milyard işıq ili uzaqlıqda DEYİL.
  • 3:14 - 3:16
    Əgər biz daha kiçik zaman miqyasından
  • 3:16 - 3:18
    və ya daha kiçik məsafələrdən
    danışsaydıq,
  • 3:18 - 3:20
    təxminən siz bunu deyə bilərdiniz.
  • 3:20 - 3:24
    Kainatın genişlənməsi çox da
  • 3:24 - 3:25
    bir fərq yaratmaycaq.
  • 3:25 - 3:27
    Gəlin bunu daha da aydın edim.
  • 3:27 - 3:29
    Mən buradakı bir obyektdən danışıram.
  • 3:29 - 3:33
    Ancaq biz hətta kosmosdakı koordinat
    haqqında da danışa bilərik.
  • 3:33 - 3:35
    Deməliyəm ki, bu məkan-zaman
    koordinatıdır
  • 3:35 - 3:38
    çünki biz onu müəyyən bir anda görürük.
  • 3:38 - 3:43
    Lakin bu koordinat indiki
    koordinatımızdan
  • 3:43 - 3:45
    13,7 milyard işıq ili uzaqda deyil.
  • 3:45 - 3:48
    Və bu barədə düşünmək üçün
    bir neçə səbəb var.
  • 3:48 - 3:50
    Birincisi, işğın 13,7 milyard il əvvəl
  • 3:50 - 3:52
    yayıldığı haqqında düşünün.
  • 3:52 - 3:54
    İşıq yayıldığı zaman biz o koordinata
  • 3:54 - 3:56
    daha çox yaxın idik.
  • 3:56 - 3:58
    Bu koordinat isə buna daha
    yaxın bir məsafədə idi.
  • 3:58 - 4:00
    Hazırda kainatda olduğumuz yer
  • 4:00 - 4:02
    kainatın həmin nöqtəsinə daha yaxın idi.
  • 4:02 - 4:04
    Haqqında düşünülməsinə ehtiyac olan
  • 4:04 - 4:06
    başqa bir şey də budur, gəlin onu çəkim.
  • 4:06 - 4:16
    Beləliklə biz bu təkliyin ilk
    genişlənməsindən
  • 4:16 - 4:18
    300.000 il sonrasına gedək.
  • 4:18 - 4:21
    Hazırda kainatın yaranması
    tarixindən cəmi
  • 4:21 - 4:23
    300.000 il əvvəlindəyik.
  • 4:23 - 4:30
    Yəni kainatın yaranmasına təxminən
    300.000 il qaldı.
  • 4:30 - 4:34
    Düşünürəm ki, biz buna
    bu şəkildə baxa bilərik.
  • 4:34 - 4:37
    Hər şeydən əvvəl, bu nöqtədə
    bütün bunlar hələ də
  • 4:37 - 4:39
    fərqli bir məzmuna sahib deyildir.
  • 4:39 - 4:42
    Kosmik mikrodalğalı fon radiasiyası
    haqqında danışarkən
  • 4:42 - 4:44
    bu barədə daha da çox danışacağıq.
  • 4:44 - 4:46
    Ancaq kainat bu nöqtədə,
  • 4:46 - 4:50
    demək olar ki, tək olaraq
  • 4:50 - 4:52
    ağ-isti hidrogen plazmadan ibarət idi.
  • 4:52 - 4:53
    Biz bu barədə daha sonra danışacağıq.
  • 4:53 - 4:55
    O, mikrodalğalı bir radiasiya yayırdı.
  • 4:55 - 4:58
    Dediklərim barədə gələcək videoda
    daha çox danışacağıq.
  • 4:58 - 5:01
    Ancaq gəlin bu erkən kainatdakı
    iki nöqtə haqqında düşünək.
  • 5:01 - 5:04
    Deyək ki, bu erkən kainatdır və
    sizdə bu nöqtəyə sahibsiniz.
  • 5:04 - 5:06
    Təsəvvür edək ki, hazırda olduğumuz
  • 5:06 - 5:08
    yerin koordinatı sizdə var.
  • 5:08 - 5:11
    Siz hazırda olduğumuz yerin
    koordinatına sahibsiniz.
  • 5:11 - 5:13
    Əslində mən bunu təqribi olaraq edəcəyəm,
  • 5:13 - 5:15
    mən onu mərkəz etməyəcəyəm çünki
    əgər mərkəz deyilsə
  • 5:15 - 5:17
    vizuallaşdırmağı asanlaşdıracağını
    düşünürəm.
  • 5:17 - 5:19
    Deyək ki, kainatın çox erkən
    mərhələsində,
  • 5:19 - 5:22
    əgər siz dərhal xətkeş ilə bunu ölçə
    bilsəydiniz,
  • 5:22 - 5:27
    bu məsafəni
  • 5:27 - 5:36
    30 milyon işıq ili kimi ölçərdiniz.
  • 5:36 - 5:38
    Həmin nöqtədə deyək ki,
  • 5:38 - 5:41
    buradakı obyektdir, istəyirəm bunu
    tünd qırmızı rəngdə edim
  • 5:41 - 5:43
    və bu obyekt bəlkə də
  • 5:43 - 5:46
    mikrodalğalı tezlik diapazonunda
    bir foton yayır.
  • 5:46 - 5:48
    Bunun yaydığı diapazon
    olduğunu görəcəyik.
  • 5:48 - 5:50
    Ancaq o, foton yayır.
  • 5:50 - 5:53
    Və həmin foton işıq sürəti
    ilə hərəkət edir.
  • 5:53 - 5:54
    Çünkü o yüngüldür.
  • 5:54 - 5:55
    Və həmin foton deyir ki, bilirsinizmi,
  • 5:55 - 5:57
    səyahət etmək üçün cəmi
    30 milyon işıq ilim var.
  • 5:57 - 5:58
    Bu çox da pis deyil.
  • 5:58 - 6:01
    30 milyon ildən sonra ora çatacağam.
  • 6:01 - 6:02
    Mən bunu ayrıca edəcəyəm.
  • 6:02 - 6:05
    Hesablama mənim burada etdiyimdən
    daha da mürəkkəbdir.
  • 6:05 - 6:07
    Amma mən həqiqətən sizə burada
  • 6:07 - 6:09
    baş verənlər haqqında
    bir fikir vermək istəyirəm.
  • 6:09 - 6:11
    Beləliklə, həmin foton təxminən
  • 6:11 - 6:14
    10 milyon ildən sonra deyir ki,
  • 6:14 - 6:18
    mən tam olaraq o koordinatda olmalıyam.
  • 6:18 - 6:21
    Mən məsafənin təxminən üçdə
    birində olmalıyam.
  • 6:21 - 6:26
    Bəs bu 10 milyon il ərzində
    nələr baş verir?
  • 6:26 - 6:28
    Bu 10 milyon il ərzində kainat
  • 6:28 - 6:30
    müəyyən qədər genişləndi.
  • 6:30 - 6:33
    Kainat bəlkə də yaxşı bir
    istiqamətdə genişləndi.
  • 6:33 - 6:36
    Elə isə gəlin genişlənmiş kainatı çəkək.
  • 6:36 - 6:41
    Bəlkə də10 milyon ildən sonra kainat
    belə görünə bilər.
  • 6:41 - 6:44
    Əslində, hətta bundan daha da böyük ola bilər.
  • 6:44 - 6:45
    Gəlin bunu çəkək.
  • 6:45 - 6:48
    10 milyon ildən sonra kainat
  • 6:48 - 6:50
    bir qədər genişlənə bilər.
  • 6:50 - 6:53
    Yəni bu 10 milyon il sonrasıdır.
  • 6:53 - 6:58
    Hələ kosmoloji zaman miqyasında,
    demək olar ki,
  • 6:58 - 7:00
    kainat körpəlik dövründədir,
  • 7:00 - 7:02
    çünki biz 13,7 milyard ildən danışırıq.
  • 7:02 - 7:04
    Deyək ki, bu 10 milyon ildir.
  • 7:04 - 7:08
    10 milyon il keçir.
  • 7:08 - 7:09
    Kainat genişləndi.
  • 7:09 - 7:12
    Bu gün üzərində dayandığımız
    bu koordinat
  • 7:12 - 7:15
    indi tam olaraq buradadır.
  • 7:15 - 7:19
    Fotonun ilk olaraq yayıldığı
  • 7:19 - 7:24
    koordinat indi burada olacaq.
  • 7:24 - 7:27
    Və həmin foton 10 milyon işıq ilindən
    sonra
  • 7:27 - 7:28
    oraya çatacağını deyilir.
  • 7:28 - 7:30
    Və mən bunu sadəcə
    təxmin edirəm.
  • 7:30 - 7:32
    Mən bunu çox fərqli bir şəkildə edirəm.
  • 7:32 - 7:34
    Ancaq bununla yanaşı mən həqiqətən sizə buna dair bir fikir vermək istəyirəm.
  • 7:34 - 7:37
    Beləliklə, fotonun təxminən
    10 milyon işıq ilində
  • 7:37 - 7:38
    əldə etdiyi koordinat buradadır.
  • 7:38 - 7:40
    Bütün kainat genişləndi.
  • 7:40 - 7:43
    Bütün koordinatlar bir-birindən
    uzaqlaşıb.
  • 7:43 - 7:44
    İndi burada nə baş verdi?
  • 7:44 - 7:45
    Kainat genişləndi.
  • 7:45 - 7:49
    İndi 30 milyon işıq ili olan
    bu məsafədədir
  • 7:49 - 7:52
    və mən burada sadəcə təxmini rəqəmlər
    haqqında danışıram.
  • 7:52 - 7:54
    Buradakı dəqiq rəqəmləri bilmirəm.
  • 7:54 - 7:56
    Bu, həqiqətən də sizə niyə bu cür
    olduğuna dair
  • 7:56 - 8:01
    bir fikir vermək üçündür və sizə
  • 8:01 - 8:03
    baş verənlərə aid bir intuisiya verirəm.
  • 8:03 - 8:08
    Bu məsafə artıq 30 milyon
    işıq ilində deyil.
  • 8:08 - 8:11
    Bəlkə də bu rəqəm artıq
    100 milyon ilindədir.
  • 8:11 - 8:16
    Yəni bunlar artıq indi bir-birindən
    100 milyon işıq ili uzaqlıqdadır.
  • 8:16 - 8:17
    Kainat genişlənir.
  • 8:17 - 8:21
    Bu koordinatlar və kosmos əslində
    genişlənir.
  • 8:21 - 8:22
    Bunun bir növ trambolin və ya bir şarın
    səthi olaraq da
  • 8:22 - 8:24
    təsəvvür edə bilərsiniz.
  • 8:24 - 8:25
    Getdikcə daha da incəlir.
  • 8:25 - 8:28
    Beləliklə, işığın 10 milyon ildən sonra
  • 8:28 - 8:30
    gəldiyi bu koordinatdır,
  • 8:30 - 8:32
    10 milyon ildir səyahət edir
  • 8:32 - 8:35
    lakin daha böyük bir məsafəyə getmişdir.
  • 8:38 - 8:40
    İndi bu məsafə təxminən 30 milyon
  • 8:40 - 8:43
    işıq ili səviyyəsində ola bilər.
  • 8:43 - 8:45
    Və buradakı hesablama dəqiq deyil.
  • 8:45 - 8:48
    Mən bunu müəyyən etmək üçün
    hesablama aparmamışam.
  • 8:48 - 8:50
    Beləliklə, 30 milyon işıq ili keçdi.
  • 8:50 - 8:54
    Və əslində mən bunu eyni
    nisbətdə etməməliyəm.
  • 8:54 - 8:57
    Çünki onun getdiyi məsafə
  • 8:57 - 8:58
    və getməli olduğu məsafə,
  • 8:58 - 9:01
    uzanma səbəbiylə tamamilə xətti
    bir şəkildə olmayacaq.
  • 9:01 - 9:04
    Ən azından beynimdə bu barədə düşünəndə
    bu belə olmamalı idi
  • 9:04 - 9:05
    deyə fikirləşirəm.
  • 9:05 - 9:08
    Amma bununla bağlı sərt bir
    açıqlama verəcəm.
  • 9:08 - 9:10
    Amma onun tərsinə çevirdiyi məsafə,
  • 9:10 - 9:16
    bəlkə də bu məsafə indi
    20 milyon işıq iliindədir
  • 9:16 - 9:18
    çünki artıq oraya çatmışdır.
  • 9:18 - 9:21
    Hər dəfə müəyyən qədər məsafə qət etdikdə
  • 9:21 - 9:23
    keçdiyi boşluq artıq uzanır.
  • 9:23 - 9:28
    Yəni 10 milyon il səyahət etsə də,
  • 9:28 - 9:30
    keçdiyi məsafə artıq
  • 9:30 - 9:31
    10 milyon işıq ilində deyil.
  • 9:31 - 9:34
    Artıq 20 milyon işıq ilinə qədər uzanır.
  • 9:34 - 9:36
    Onun keçməsi üçün qalan məsafə isə
  • 9:36 - 9:39
    yalnız 20 milyon işıq ilində deyil.
  • 9:39 - 9:41
    Artıq 80 milyon işıq ilində ola bilər.
  • 9:41 - 9:44
    Hazırda artıq o 80 milyon işıq ilindədir.
  • 9:44 - 9:47
    Və bu foton tədricən məyus ola bilər.
  • 9:47 - 9:49
    Buna optimist baxmağın bir yolu var.
  • 9:49 - 9:51
    Sanki mən 20 milyon işıq ilini sadəcə
  • 9:51 - 9:53
    10 milyon işıq ilində əhatə edə bildim.
  • 9:53 - 9:57
    Görünən odur ki, işıq sürətindən
    daha sürətli hərəkət edirəm.
  • 9:57 - 9:58
    Reallıq isə budur ki,
  • 9:58 - 10:01
    bu kosmos koordinatlarının
    yayılmasına görə deyil.
  • 10:01 - 10:03
    Bunlar getdikcə daha da incəlir.
  • 10:03 - 10:05
    Beləliklə, foton yalnız
    işıq sürəti ilə hərəkət edir.
  • 10:05 - 10:07
    Lakin onun 10 milyon il ərzində
  • 10:07 - 10:10
    qət etdiyi məsafə
  • 10:10 - 10:12
    10 milyon işıq ilindən daha çoxdur.
  • 10:12 - 10:13
    Bu 20 milyon işıq ilidir.
  • 10:13 - 10:15
    Siz kosmoloji miqyasda xüsusən də
  • 10:15 - 10:19
    məsafə koordinatları
  • 10:19 - 10:23
    bir-birindən uzaqlaşdığı zaman
  • 10:23 - 10:25
    sürəti vaxta vura bilməzsiniz.
  • 10:25 - 10:27
    Ancaq fikrimcə siz bunun hansı istiqamətə
  • 10:27 - 10:30
    getdiyini görürsünüz və ya
    bəlkə də görə bilərsiniz.
  • 10:30 - 10:33
    Gəlin bunu yazaq.
  • 10:33 - 10:35
    Bu, 80 milyon işıq ilidir,
  • 10:35 - 10:40
    bəlkədə 40 milyon işıq ilində mən
    bura çatacağam.
  • 10:40 - 10:45
    Ancaq reallıq bundan ibarətdir ki,
    növbəti 40 milyon işıq ilində üzr istəyirəm,
  • 10:45 - 10:47
    40 milyon ildən sonra mən bura
    çata bilərəm,
  • 10:47 - 10:50
    çünki bu, 80 milyon işıq ilidir.
  • 10:50 - 10:52
    Amma reallıqda isə
  • 10:52 - 10:56
    40 milyon ildən sonra birdən-birə kainat
  • 10:56 - 11:00
    daha da genişləndi.
  • 11:00 - 11:02
    Əlbbətdə mən bütün qabarcığı çəkməyəcəm.
  • 11:02 - 11:05
    Amma fotonun yayıldığı yer
  • 11:05 - 11:08
    bura ola bilər.
  • 11:08 - 11:12
    Artıq bizim hazırkı mövqeyimiz buradadır.
  • 11:12 - 11:18
    10 milyon ildən sonra işığın gəlib çatdığı yer
    indi buradadır.
  • 11:18 - 11:25
    Və indi 40 milyon ildən sonra işığın olduğu yer
  • 11:25 - 11:28
    elə bəlkə də buradadır.
  • 11:28 - 11:30
    Beləliklə, bu iki nöqtə arasındakı məsafə,
  • 11:30 - 11:32
    biz başladığımız zaman
  • 11:32 - 11:34
    10 milyon işıq ili idi.
  • 11:34 - 11:36
    Sonra isə bu rəqəm
    20 milyon işıq ili oldu.
  • 11:36 - 11:39
    Bəlkə də bunu dəqiq bilmirəm,
  • 11:39 - 11:41
    bu bir milyard işıq ilidir.
  • 11:41 - 11:43
    Bəlkə də artıq bir milyard
    işıq ilindədir.
  • 11:43 - 11:46
    Və bəlkə də buradakı məsafə və ya
    mən sadəcə
  • 11:46 - 11:48
    bu rəqəmləri özümdən uydururam.
  • 11:48 - 11:49
    Yəqin ki, bu nöqtə üçün çox böyükdü,
  • 11:49 - 11:52
    bəlkə də bu, artıq
    100 milyon işıq ilidir.
  • 11:52 - 11:55
    Bu indi 100 milyon işıq ilidir.
  • 11:55 - 11:59
    Bəlkə də bu məsafə 500 milyon işıq ilində
    ola bilər,
  • 11:59 - 12:02
    dəqiq bilmirəm.
  • 12:02 - 12:05
    Və bəlkə də indi iki nöqtə arasındakı
    ümumi məsafə
  • 12:05 - 12:06
    bir milyard işıq ilindədir.
  • 12:06 - 12:09
    Gördüyünüz kimi, foton getdikcə
    daha da məyus ola bilər.
  • 12:09 - 12:12
    Tədricən daha çox məsafə qət edir və
    geriyə baxaraq deyir ki,
  • 12:12 - 12:14
    cəmi 50 milyon il ərzində mən
  • 12:14 - 12:16
    600 milyon işıq ilini qət edə bilmişəm.
  • 12:16 - 12:17
    Bu olduqca yaxşıdır.
  • 12:17 - 12:19
    Ancaq o məyus oldu, çünki sadəcə
  • 12:19 - 12:23
    30 milyon işıq ilində olan
    bir məsafəni qət etməli
  • 12:23 - 12:24
    olduğunu düşünmüşdü.
  • 12:24 - 12:25
    Bu uzanmağa davam edir,
  • 12:25 - 12:27
    çünki kosmosun özü də uzanır.
  • 12:27 - 12:32
    Reallıq isə budur ki,
  • 12:32 - 12:36
    biz yalnız orijinal fikrə doğru gedirik,
  • 12:36 - 12:39
    yəni bizə daha yeni çatan bu foton
    uzun müddətdir səyahət edir,
  • 12:39 - 12:43
    biz onun 13,4 milyard ildir ki,
    səyahət etdiyini söyləyə bilərik.
  • 12:43 - 12:44
    Yəni bizə indi gəlib çatır.
  • 12:44 - 12:47
    Elə isə bu nöqtədən başlayaraq
    13,4 milyard ili
  • 12:47 - 12:50
    sürətli bir şəkildə irəli çəkərək
    günümüzə gələk.
  • 12:50 - 12:55
    Əgər mən bütün görünə bilən kainatı
    bura çəksəm,
  • 12:55 - 12:56
    bu nöqtə burada olacaq,
  • 12:56 - 13:00
    yayıldığı yer isə elə buradadır.
  • 13:00 - 13:05
    Biz elə burada dayanmışıq.
  • 13:05 - 13:07
    Və gəlin bir şeyi aydınlaşdıraq.
  • 13:07 - 13:09
    Əgər bütün müşahidə oluna bilən
    kainatı çəkərsəm,
  • 13:09 - 13:12
    əslində mərkəz də bizim
    olduğumuz yerdə olmalıdır.
  • 13:12 - 13:13
    Çünki bərabər məsafəni müşahidə edə bilirik.
  • 13:13 - 13:16
    Əgər işlər həqiqətən də qəribə deyilsə,
  • 13:16 - 13:17
    biz istənilən istiqamətdə bərabər məsafəni
    müşahidə edə bilərik.
  • 13:17 - 13:19
    Bəlkə də ozümüzü mərkəzə qoymalıyıq.
  • 13:19 - 13:22
    Əgər bu, bütün müşahidə edilə bilən
    kainatdırsa
  • 13:22 - 13:26
    və foton 13,4 milyard il əvvəl buradan
    yayılıbsa,
  • 13:26 - 13:30
    yəni ilk Böyük Partlayışdan
    300,000 il sonra
  • 13:30 - 13:36
    və bu, bizə yenicə çatırsa,
  • 13:36 - 13:41
    o zaman fotonun 13,7 milyard ildir ki,
  • 13:41 - 13:47
    səyahət etdiyi doğru bir fikridir.
  • 13:47 - 13:51
    Amma burada qəribə olan şey,
  • 13:51 - 13:54
    bir birimizdən uzaqlaşmağımız
    səbəbi ilə bu obyekt
  • 13:54 - 13:56
    hazırda ən yaxşı hesablamalarımıza görə,
  • 13:56 - 14:06
    bizdən təxminən 46 milyard işıq ili
    uzaqlıqda olacaq.
  • 14:09 - 14:12
    Və mən bunu dəqiq bir şəkildə
    aydınlaşdırmaq istəyirəm.
  • 14:12 - 14:15
    Bu obyekt indi bizdən 46 milyard işıq ili
    uzaqlıqdadır.
  • 14:15 - 14:18
    Onu müşahidə etmək üçün sadəcə işıqdan
    istifadə etdiyimiz zaman
  • 14:18 - 14:21
    təbii ki biz bunu işıq illərinə
    əsaslanaraq edirik,
  • 14:21 - 14:23
    o zaman belə görünür ki, bu işıq bizə gəlib çatmaq üçün 13,7 milyard il yol qət edib.
  • 14:23 - 14:23
    Məsafə haqqında düşünmək üçün
    yeganə üsulumuz
  • 14:23 - 14:24
    işıqla olan yoldur.
  • 14:24 - 14:28
    Beləliklə, bəlkə də bu 13,4 və ya
    hər hansısa bir rəqəmdir
  • 14:28 - 14:32
    ancaq mən 13,4 milyard işıq ili uzaqlıqda onluğu dəyişməyə davam edirəm.
  • 14:32 - 14:37
    Amma reallıq budur ki, bu gün işıq ilini
    ölçən xətkeşmiz olsaydı
  • 14:37 - 14:39
    onu ölçmək çətin olardı
  • 14:39 - 14:40
    çünkü buradakı bu boşluq o qədər uzandı ki,
    artıq o 46 milyard işıq ilindədir.
  • 14:40 - 14:43
    Kosmik mikrodalğalı fon radiasiyası
    haqqında danışarkən
  • 14:43 - 14:45
    sizə bir ipucu vermək istəyirəm,
  • 14:45 - 14:48
    kosmosdakı bu nöqtənin necə görünəcəyi
  • 14:48 - 14:50
    və bu nöqtənin əslində 46 milyard işıq ili
    uzaqlıqda olduğu halda
  • 14:50 - 14:52
    fotonun bizə çatması necə oldu ki,
  • 14:52 - 14:55
    cəmi 13,7 milyard il çəkdi?
  • 14:55 - 14:56
    Bu nəyə bənzəyəcək?
  • 14:56 - 15:00
    Bənzəyəcək dediyimiz zaman
  • 15:00 - 15:02
    bu hazırda bizə çatan fotonlara əsaslanır.
  • 15:02 - 15:05
    Həmin fotonlar 13,4 milyard il
    əvvəl ayrılmışdır.
  • 15:05 - 15:08
    Beləki, bu fotonlar ibtidai quruluşdan,
  • 15:08 - 15:10
    bu ağ-qaynar hidrogen plazmasından
  • 15:10 - 15:16
    yayılan fotonlardır.
  • 15:16 - 15:19
    Beləliklə, görəcəyimiz şey bu
    ağ-isti dumandır.
  • 15:19 - 15:27
    Yəni biz bu cür ağ-isti plazmanı
  • 15:27 - 15:29
    düzgün sabit atomlara diferensiallaşmamış,
  • 15:29 - 15:33
    daha az ulduz və qalaktika
  • 15:33 - 15:34
    görə biləcəyik.
  • 15:34 - 15:36
    Biz bu ağ-qaynar plazmanı görəcəyik.
  • 15:36 - 15:39
    Bu günün reallığı odur ki,
  • 15:39 - 15:42
    kosmosda bundan 46 milyard il
    sonra olan nöqtə,
  • 15:42 - 15:45
    yəqin ki, sabit atomlara,
  • 15:45 - 15:47
    ulduzlara, planetlərə və qalaktikalara ayrılır.
  • 15:47 - 15:49
    Düzünü desəm, həmin şəxs,
    əgər hazırda orada
  • 15:49 - 15:52
    bir sivilizasiya varsa və onlar da
    orada dayanıblarsa,
  • 15:52 - 15:53
    koordinatımızdan və kosmosdakı nöqtəmizdən
  • 15:53 - 15:55
    yayılan fotonları
  • 15:55 - 15:57
    müşahidə edirlərsə,
  • 15:57 - 16:00
    onlar bizim indiki vəziyyətimizi
    görə bilməyəcəklər.
  • 16:00 - 16:03
    Onlar bizim 13,4 milyard il əvvəlki
    vəziyyətimizi görəcəklər.
  • 16:03 - 16:05
    Kosmos bölgəmizin sadəcə
  • 16:05 - 16:07
    ağ-isti plazma olduğu zamanı
  • 16:07 - 16:09
    çox sadə bir halını görəcəklər.
  • 16:09 - 16:12
    Və bu barədə növbəti videoda
    daha çox danışacağıq.
  • 16:12 - 16:14
    Ancaq bu barədə düşünməyinizi istəyirəm.
  • 16:14 - 16:16
    O zamandan gələn, yəni 13,4 milyard ildir
  • 16:16 - 16:18
    hər hansı bir istiqamətdən hərəkət edən
  • 16:18 - 16:21
    hansısa bir foton ibtidai vəziyyətində
    bizə gəlib çatacaq
  • 16:21 - 16:24
    və ya o kainatın ilk vəziyyətində
    hansı ki,
  • 16:24 - 16:27
    sadəcə ağ-qaynar plazma
  • 16:27 - 16:30
    və diferensiallaşmamış kütlə
  • 16:30 - 16:32
    olduğu zaman yayılacaqdır.
  • 16:32 - 16:34
    Və ümid edirəm ki, bu sizə
  • 16:34 - 16:36
    kosmik mikrodalğalı fon radiasiyasının
  • 16:36 - 16:39
    haradan gəldiyinə dair bir
    fikir vermiş olacaq.
Title:
Radius of Observable Universe
Description:

more » « less
Video Language:
English
Team:
Khan Academy
Duration:
16:39

Azerbaijani subtitles

Revisions Compare revisions