-
Gəlin 18 sütunlu dövri cədvəlin
-
qruplarından danışaq.
-
Qrup deyəndə ən sadə şəkildə
-
dövri cədvəldəki sütunları düşünə bilərsiniz
-
və ümumi qayda onlaraq onlar nömrələnir.
-
Bu, 1ci sütundur yəni 1ci qrup,
-
2-ci sütun 3-cü qrup, 4 5 6
-
7 8, 9cu qruplar, 10, 11, 12-ci qrup
-
13, 14, 15, 16 ,17, 18-ci qrup
-
və bir çoxlarnız düşünə bilərsiz ki,
-
burdakı f orbital elementləri nədir?
-
Dövri cədvəli düzgün şəkildə yerinə yetirsəydik,
-
bunların hamısını,
-
d-orbital və p-orbitaldan başlayaraq sağa doğru dəyişərdik
-
və bu f-orbital elementlərinə yer ayırardıq,
-
amma qaydaya əsasən bunlar nömrələnmir.
-
Amma maraqlı olan şey budur ki,
-
niyə bu sütunların hər birini,
-
bu sütunları qrup adlandırırıq?
-
Dövri cəvdəllə bağlı maraqlısı budur ki,
-
sütundakı bütün elementlərin
-
əlbəttə ki, istisnalar var
-
amma elementlərin çoxunun
-
çox oxşar xüsusiyyətləri var
-
və bu da onların
-
xarici təbəqələrində
-
eynisayda elektron olduğuna
-
görədir.
-
Onlar eyni sayda valent elektrona sahibdirlər
-
yəni xarici təbəqədəki valent elektronları eynidir və
-
onların xüsusiyyətləri üst-üstə düşməyə meyllidir,
-
baxmayaraq ki, bir az fərqli bir dəyişikliklər var.
-
Valent elektronları reaksiyaya
-
girmə qabiliyyəti olan elektronlardır
-
və əsasən xarici elektron
təbəqəsində yerləşirlər
-
amma istisnalar da var.
-
Əslində çox maraqlı istisnalar var
-
və bu əsasən d orbitalında baş verir.
-
Amma hələlik bundan danışmayacayıq.
-
Gəlin indi biraz
-
sizin eşitdiyiniz qruplardan danışaq
-
və görək bunlar niyə eyni cür reaksiyaya girir?
-
Əgər biz 1ci qrupa baxsaq
-
burada hidrogen
-
biraz fərqli elementdir.
-
Çünki hidrogen 8 valent elektronuna
-
çatmaq üçün cəhd etmir.
-
Hidrogen sadəcə helium kimi
-
2 valent elektronu istəyir,
-
Hidrogen bir növ
-
birinci qrupdakı digər elementlərlə
-
o qədər də ortaq xüsusiyyəti
-
yoxdur,
-
həmçinin ikinci qrup elementləri ilə də.
-
Əgər hidrogeni bir qırağa qoysaq
-
1ci qrup qələvi metallar adlanır
-
və hidrogen qələvi metal hesab olunmur.
-
Buradakı hamsı
-
qələvi metallardır.
-
Yaxşı bəs niyə bunların oxşar
reaksiyalara daxil olur?
-
Niyə onların oxşar xüsusiyyətləri var?
-
Bunu bilmək üçün
-
siz onların elektron konfiqurasiyasına baxmalısınız.
-
Məsələn, litium üçün elektron konfiqurasiyası
-
heliumunki ilə
-
eyni olacaq
-
və sonra
-
2ci orbitala baxacağıq, 2s1-dir
-
Bir valent elektronu var.
-
onun xarici təbəqəsində 1 elektronu var
-
Bəs natriumda necədir?
-
Natrium da neon ilə
-
eyni elektron konfiqurasiyasına malik olacaq,
-
3s1 olur.
-
Bunun da valent elektronu 1dir,
-
xarici təbəqəsində 1 elektron var
-
və burdakı bütün narıncı rəngli
-
elementlərin hamsının 1 valent elektronu var
-
və onlar da oktet qaydasına
-
riayət etməyə çalışırlar
-
və siz təsəvvür edə bilərsiniz ki, onlar çox reaktivdirlər
-
onlar reaksiyaya girəndə
-
xarici təbəqədəki elektronu itirmək istəyirlər
-
bu qələvi metallar çox reaktivdir
-
və onlar da oxşar xüsusiyyətlər paylaşırlar.
-
Onlar parlaq və yumşaqdırlar,
-
reaktiv olduqları üçün
-
onlara sərbəst halda
-
rast gəlinmir.
-
Gəlin indi başqa qruplara baxaq.
-
Əgər biz sağa baxsaq,
-
burada 2-ci qrup metallarını görərik.
-
Bunlar isə qələvi-torpaq metalları adlanır.
-
Qələvi, qələvi-torpaq metallar
-
və onların da oxşar xüsusiyyətləri var.
-
Çünki onların 2 valent elektronu var yəni,
-
xarici təbəqələrində 2 elektron var
-
və həmçinin onlar
-
qələvi metallar kimi reaktiv deyillər.
-
Qələvi torpaq metallar üçün
-
2 elektronu itirmək
-
8-ə tamamlamaq üçün 6 elektron qazanmaqdan asandır
-
və ona görə də onlar da
müəyyən qədər reaktivdirlər
-
reaksiyaya girərkən
xarici 2 elektronunu itirirlər.
-
d blok elementlərdə
vəziyyət daha maraqlıdır.
-
Biz bunu elektron konfiqurasiyasına
baxdığmız zaman
-
öyrənmişdik
-
amma əgər siz skandiumun
-
elektron konfiqurasiyasına baxsanız
-
gəlin bunu bənövşəyi rəngdə göstərim
-
skandium üçün
-
elektron konfiqurasiyası
-
arqonla
-
eyni olacaqdır
-
bəli,arqonla eyni olacaqdır.
-
aufbau prinsipi bizə deyir ki,
-
bizim kalsiumdakı kimi
-
4s2 elektron konfiqurasiyası olmalı idi
-
amma aufbau prinsipinə görə
-
bizim 3d orbitalında 1 elektronmuz da var
-
və bu, 3d14s2 arqon olmalıdır
-
və xarici təbəqələr üçün doğru sıranı almaq üçün
-
gəlin bunu 3d14s2 kimi yazım
-
və insanlar aufbau prinsipi barədə
-
bütün bu d-orbital elementlərinın
-
necəsə d-yarımqrupunu doldurduğunu düşünürlər.
-
Əvvəlki videolardan bilirik ki, bu doğru deyil,
-
amma elektron konfiqurasiyasını
-
ümumi halda düşünərkən bu faydalı ola bilər.
-
və siz sonra bura gəlirsiz p blokunu doldurursuz
-
məsələn, əgər siz
-
karbonun elektron konfiqurasiyasına baxsanız
-
karbonun helium ilə
-
eyni elektron konfiqurasiyası olduğunu görərsiniz
-
və sonra s blokunu doldururuq 2s2
-
sonra da 2p2
-
2p2
-
indi bizim neçə valent elektronmuz var?
-
ikinci təbəqədə, ən axırıncı təbəqədə
-
2+2=4 valent elektronu var
-
və bu da bu qrupdakı bütün elementlər üçün belə olacaq
-
buna görə də
-
karbonun silisium ilə və qrupdakı başqa elementlər ilə
-
oxşar xüsusiyyətlərdaşıyır
-
və davam edərsək,
-
məsələn, oksigen, kükürd
-
hər ikisi də başqa bir atomdan
-
2 elektron qoparmaq istəyirlər, çünki onların 6 valent elektronu var
-
onlar eletron sayını 8-ə tamamlamaq istəyirlər
-
onların oxşar xüsusiyyətləri var.
-
İndi bu sarı qrupa baxsaq
-
bunlar halogenlərdir,
-
bunların xüsusi adı var
-
bunlar halogen adlanır.
-
Onların hamısı çox reaktivdirlər.
-
Çünki onların 7 valent elektronu var.
-
Onlar özlərinə 1 elektron birləşdirməyi
-
çox sevirlər
-
və onlar reaksiyaya girməyi sevirlər,
-
əsasən də
-
qələvi metallarla reaksiyaya girməyi xoşlayırlar
-
və nəhayət
-
təsirsiz qazlara baxaq
-
Belə ki 18-ci qrup elementlərnin adı
-
nəcib qazlardır.
-
onların da reaksiyaya girməmək kimi
-
oxşar xüsusiyyətləri var.
-
Onlar niyə reaksiyaya girmirlər?
-
Çünki onların xarici təbəqəsi tam doludur
-
Tamamlanmaq üçün əlavə
elektrona ehtiyacları yoxdur.
-
Onlar nəcib qazlardır,
-
başqaları ilə reaksiyaya girmək məcburiyyətində deyillər.
Khan Academy
